Te Poari Kaitiaki o Ngāti Tūwharetoa
I te 15 o ngā rā o Noema 1926 ka whakaingoatia ngā mema tuatahi o te poari. Inā, ko:
- Hoani Te Heuheu (te heamana, Waihī)
- Pau Mariu (Waihī)
- Kahu Te Kuru (Kākahi)
- Paora Rokino (Taupō)
- Pitiroi Mohi (Taupō)
- Taite Te Tomo (Halcombe)
- Takinga Arthur Grace (Taupō)
- Werihe Te Tuiri (Waihī)
- Pūataata Alfred Grace (hekeretari, Waihī)
Nō te 24 o Nōema 1926 ka tū te hui tuatahi ki Tokaanu. He mata whānui te titiro a ēnei rangatira, nā rātou ngā tikanga i takoto mō te poari e tōtika ai tā rātou whakangao i ngā rawa a te iwi. He uri ngā mema o te poari o ēnei tau tata nei ki a rātou i te poari tuatahi.
Ka tohutohu te poari i te iwi mō te whakahaere me te whakamahi i ana rawa hei oranga mō ngā whakatipuranga kei te tū ā tōna wā. Ka tirohia ngā mātāpono o te ao ōhanga hei arataki i ngā kaupapa kaipakihi. Ehara tēnei i te huarahi māmā, nā te tawhiti o te iwi i ngā pokapū tauhokohoko. Ka whakatū rōpū kaitiaki te poari ki te tautoko i ngā mahi whakatipu paina. Kei te whakarato āwhina tonu te poari ki ngā kaupapa mātauranga a te iwi.
Ngāti Tūwharetoa ki Kawerau (Te Moana-a-Toi)
I te hūnukutanga o ngā tama a Tūwharetoa mai i Kawerau ki Taupō, ka noho ētahi ki Kawerau ki te pupuri i te mana o te iwi ki era takiwā. Ka motuhake te tū a Tūwharetoa ki Kawerau i a Tūwharetoa ki Taupō.
Te ariki o te iwi
Taka rawa ki te tau 2003 ko Tumu Te Heuheu te ariki o Ngāti Tūwharetoa. Koia te mātāmua o ngā tamariki a Tā Hepi Te Heuheu. Nā Tā Hepi te take, mā te Māori anō āna kaupapa e whakahaere. Nā tōna mana nui, i taea e Tā Hepi te whakakao i te iwi Māori kia hui mō ngā kaupapa nui.
Kei te ngana a Tūmū ki te whakatutuki i ngā mahi a tōna matua, mō tōna iwi, mō te motu whānui. Kua kuhu a Tūmū ki ngā kaupapa tiaki taiao i te ao.
