Kōrero: Te ngahere

E ai ki te Māori he hononga ita kei waenganui i te tangata me te ngahere – inarā nā te atua nā Tāne te tangata me te ngahere i auaha. He wāhi mīharo te ngahere, ko te mokomoko, te manu, aha atu, ngā kaitiaki. Ko te ngahere te whakaruruhau, te pātaka kai a te Māori. Ka noho te ngahere me ngā rākau, ngā tipu hei kai, hei rongoā, hei rauemi hanga whare, raranga kākahu hoki.

He kōrero nā Rāwiri Taonui
Te āhua nui: He rākau tōtara

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Tāne

Ko Tāne te atua o ngā wao, ā, nāna ōna mātua a Ranginui rāua ko Papatūānuku i wehe. Ko te tōtara, te kauri, te tawai ngā rākau ikeike rawa i te wao nui; kīia ai ko ngā pou toko i a Rangi rāua ko Papa.

Mauri

Ka puritia te mauri o te ngahere ki roto i te kōhatu, te mokomoko rānei. Ka karakia ngā tohunga hei tiaki, hei whakapūmau i te mauri. I mua i te poro rākau, te mahi kai rānei kua tuku karakia.

Kai

Kainga ai e te Māori ngā tipu o te ngahere - ngā pakiaka me ngā pihinga o te tī; ngā hua o te hīnau me te poroporo. He mea nui ngā kākano o te karaka, engari kia tūpato, me kōhua mō te hāora, ka waiho ki te wai rere mō te kotahi wiki kātahi anō ka pai hei kai.

Ko te aruhe tētahi o ngā kai nui i te wao. Ka keri ake i ngā pakiaka, ka whakamaroke, ka rūmaki i te wai. Whai muri ka tahu, ka kōhua, kātahi ka paopao kia ngohengohe ai. Ka tunu hei keke.

Rongoā

Whakamahia ai ngā rau me te kiri rākau hei rongoā mō ngā motunga me ngā weranga. He rongoā te waihonga pōhutukawa mō ngā korokoro ka mamae.

Papanga hanga whare

Ka tāraia ngā waka whakairo i ngā rākau nunui pērā i te tōtara me te kauri. Ka whakamahia te kātua o te kaponga me te nīkau hei pou mō ngā whare. Ko ngā tētē hei purupuru i te tuanui. He ngāwari te kōwhai me te mānuka, taea noatia te whakapiko mō ngā tāwhiti hopu manu, kiore hoki.

Te raranga

Ka whatua ngā kākahu, kete, rā i te harakeke. Ka whatua te muka harakeke hei here mō ngā whao, ngā taiapa, ngā whare, ngā waka.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Te ngahere', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-ngahere (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 24 o Hepetema 2007