Kōrero: Kai Pākehā

Tere tonu te Māori ki te kapo ake i ngā kai he mea mau ki Aotearoa e te Pākehā - te whakatipu rīwai, te tauhokohoko poaka ki iwi kē, te whakatō witi me te whakatū mira. I ngā tau tōmua o te rau tau atu i 1800, ko te poaka me te rīwai hei moni tauhokohoko.

He kōrero nā Hazel Petrie
Te āhua nui: Māra rīwai, 1840

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā tipu kai

He nui ngā kai hou i mauria mai e ngā Pākehā tōmua, pērā i te witi, te kānga, te rīwai, te kāpeti, te kāroti, aha atu. Nā tētahi kaipatu tohorā nō Amerika i mau ki Aotearoa tētahi momo kūmara nui atu i ā te Māori.

Ngā kararehe

I mua i te taenga o te Pākehā, ko te kiko o te kurī, te kiore me te manu anake te kiko kararehe ki uta hei kai mā te Māori. Mauria ai e ngā kaihōpara tōmua te poaka, te nanekoti, te heihei. He nui ngā poaka nā te kāwana o te moutere o Norfolk i tuku ki ngā rangatira o Te Tai Tokerau. Nāwai, ka noho te poaka hei tauhokohokonga i waenganui i ngā iwi Māori, i waenganui hoki i ngā iwi Māori me te Pākehā.

Rīwai

Kāore noa iho i roa i te taenga o te Pākehā ki Aotearoa, ka tīmata te whakatipu a te Māori i te rīwai. He rite te āhua, he rite hoki te whakatipu o te rīwai ki te kūmara, heoi, ko te rerekētanga, ka taea te whakatipu i te rīwai ki ngā wāhi mātao ake, ā, he nui ngā hua i te hauhaketanga.

Te kai hei moni

I ngā tau tōmua o te rau tau atu i 1800, ka noho te poaka me te rīwai hei moni whitiwhiti; arā, i te tau 1820, e 200 kete rīwai, e 15 poaka rānei te utu mo te pū kotahi. I te tekau tau atu i 1840, e 40 poaka te utu mō te hōiho kotahi.

Te tauhokohoko me te riri

Ka tauhokohoko rīwai, poaka, kānga, aha noa atu te Māori ki te Pākehā. Ka haere ana he ope taua i te takiwā, mauria ai te rīwai hei kai, ka hokona hoki te rīwai kia riro mai ai he pū.

Hui

He nui te poaka me te rīwai i ngā hākari a te Māori. Ka tū tētahi hui nui i te tau 1881, neke atu i te 3,000 ngā kete rīwai, me ngā hia rau poaka i te hākari.

Witi

Ka rumaki witi te Māori hei hoko ki ngā tāngata whai o Aotearoa, tae atu ki Ahitereiria. I te tīmatanga he mea pana ā-ringa ngā mira. Nāwai, ka whakatūria ngā mira wairere. Ka whakatenatena ngā mihinare me ngā Pākehā i te Māori kia whakatipu i te witi, ka tukuna hoki he moni hei hanga mira, ko te whenua te utu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Hazel Petrie, 'Kai Pākehā', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/kai-pakeha (accessed 24 April 2024)

He kōrero nā Hazel Petrie, i tāngia i te 24 o Noema 2008