He korero whakarapopoto
Te Haahi Rātana
I whānau mai a Tahupōtiki Wiremu Rātana i te tau 1873 ki Te Kawau. Whai muri i te kura, ka mahi pāmu ia. I te tau 1918, ka pokea tana tama a Ōmeka i te mate. Ka pōkaikaha, ā, mai i tērā wā, tāwhi ai a Rātana ki tana whakapono. Kātahi ka pā mai te matakite kia tohutohu ia i te iwi Māori kia whakakotahi; kia whakarērea hoki ngā atua Māori. Nā te whakaoranga ake o tana tama, hau ana te rongo mō ana mahi whakaora. Nō muri mai ka whakatūria te marae i tana pāmu tonu, ā, maru ana i te hunga whakarongo me ngā tūroro. I muri mai ka mōhiotia ko Rātana Pā.
Ka whakahau a Rātana kia haere tonu ngā whakapono maha. Heoi nā te rerekē o ngā āria o ia hāhi ka waihangatia e ia te Hāhi Rātana i te tau 1925.
Tōrangapū
I te tau 1924 ka tae a Rātana me tana rōpū ki Rānana kia whakatakoto i te petihana a te iwi Māori ki mua o Kīngi Hōri te tuarima. Ko tā rātou kia whakatikahia ngā takahitanga ture ki ngā whenua raupatu me te Tiriti o Waitangi. Waihoki nā te mahi mūrere o te kāwana kāre i tatū.
Nō te tau 1935 ka kōwhiria a Eruera Tirikātene hei mema paremata tuatahi mō Rātana. I taua tau anō ka uru anō te tama a Rātana a Tokouru ki roto i te whare mīere. I tomo rāua ki raro i te rōpū Reipa. I te tau 1936, ka oati a Rātana kia tautokohia a Reipa i runga i te whakaae kia tautokohia ngā mema o Rātana e tū ai mō ngā tūru Māori. Nō te tau 1943, ka riro katoa ngā tūru Māori i a Rātana, ā, kāre i tukuna aua tūranga mō ngā tau 50 te roa.
Te tipu o te hāhi
I te tau 1928 ka whakatuwheratia Te Temepara Tapu o Ihoa ki Rātana Pā. Ko te kaiwhakatuwhera i te temepara, ko te pīhopa o Hapanī, ko Juji Nakada. Nō taua wā, e 20,000 ngā pononga o te hāhi Rātana nō ngā iwi maha, e karangahia ana ko ‘ngā mōrehu’.
I tua atu i te Paipera, ko te Pukapuka Karakia a Rātana hoki i whakamahia ki ngā wā karakia. Ko te tohu matua o te hāhi ko te whetū mārama mata-rima me te marama i toriwha e tohu ana i a Ihoa me ngā anahera tapu.
I te tau 2006 e 50,565 ngā mema kei ngā pāriha 127; kei Ahitereiria anō āhua rua mano e noho ana.
Hei te Hānuere, ka karahui te mātinitini ki Rātana Pā kia whakanuia te rā whānau o Rātana ki ngā rōpū whakatangitangi; he kōura, he waiporoporo, he mā hoki ētahi o ngā tae o ngā kākahu. Ka taki tae ake anō ngā minita paremata ki te marae.
