Ko Tongariro te maunga
Ko Taupō-nui-a-Tia te moana
Ko Ngāti Tūwharetoa te iwi
Ko Te Heuheu te tangata.
Kei te puku o Te Ika-a-Māui te rohe whenua o Ngāti Tūwharetoa. Kapi te moana o Taupō i te rohe. Ko ōna paenga whenua:
- te raki - te piriti o Mihi kei te tonga o Reporoa
- te uru - Tītīraupenga, te pae maunga o Hauhungaroa, ka rere ki Taumarunui i te tonga-mā-rawhiti
- te rāwhiti - te ikawhenua o Kaimanawa
- te tonga - te Rohe Tāpui ā-Iwi o Tongariro
He rahi ngā whānau o Ngāti Tūwharetoa e noho ana ki ngā takiwā o Moawhango, o Te Ara-taumaihi (Bulls), o Tokorangi. Ko te kōrero a te iwi mō tēnei āhuatanga, ‘Ko te tomokanga o te iwi ki te tonga, ki Tokorangi.’
Ka taea te whakarōpū i ngā hapū o Ngāi Tūwharetoa ki ngā huinga e rua ka whai iho nei:
- Te Mātāpuna: Noho ai tēnei wāhanga o te iwi ki te tonga o Motutaiko, he motu kei te moana o Taupō. Kīia rātou, ko te pūtake o te iwi
- Te Hikuwai: Kei te raki o te moana ngā whenua o tēnei wāhanga o te iwi. Ko rātou ‘te hikuwai’, i te mea noho ai rātou ki te pito o te moana ka puta te awa o Waikato.
.
Tāngia te kōrero katoa
Tāngia te kōrero katoa
