He korero whakarapopoto
Ngā riri Māori o nehe
Ko ngā riri ka takea mai anō i te orokohanga, arā i te heunga o Ranginui i a Papatūānuku, ka tahuri ngā tama ki te patu i a rātou anō. Ka hua ake ko Tūmatauenga te toa, ā, ka patua e ia ana tuākana tae atu ki ana tāina.
Ko Tūmatauenga te atua nui o te pakanga. Ko Kahukura, ko Uenuku tonu rā ētahi anō atua whakaharahara a te Māori. Kei Taranaki ko Maru te atua mō te kawe ā-riri.
Ko ngā tohunga ka tohi i ngā tamatāne ki a Tū, ki ngā atua rānei o te kāinga. Whakaeke atu ana ki te mura o te ahi, ko ngā tohunga ngā kauwaka ki ngā atua o te riri.
Te whakaara riri
Kāre i ārikarika ngā kaupapa i tutū ai te puehu i ētahi iwi, i ētahi hapū rānei mō te whenua me te mahinga kai te take. Ka tahuri te iwi ki te pakanga hei whakapiki i te mana o te tangata, o te iwi rānei i runga i te utu.
Te maungārongo
I te mutunga o tētahi pakanga ka whakatauhia te maungārongo. He wā ka whakapākūhātia te wahine rangatira e mau ai te rongo. Whai muri i ngā riri ki Rēkohu ka whakakore te iwi Moriori i te pakanga, ā, ka hau te rongomau taketake.
Ngā rākau whakaiaia a te Māori
I hangaia te rākau Māori kia hāngai ki te riri kanohi ki te kanohi. E whai ake ana ko ētahi o ngā rākau nei:
- ko te taiaha
- ko te pouwhenua
- ko te tewhatewha
- ko te tao
- ko te patu.
Ngā rautaki pakanga
He iti ētahi taua, he rarahi hoki ētahi.
He hangarau, he whakatumeke hoki ētahi rautaki kia toa ai te pakanga. I ngā whakaekenga ki runga marae, ka whakaekea pea te tangata whenua e te manuhiri, te manuhiri rānei e te tangata whenua.
Nā te uaua o te pā ki te tomo, ka whakapātarihia te hunga kāinga kia puta ki waho whawhai ai. Nā tētahi iwi i hanga tohorā ki ngā kahu kurī, ā, ka huna ngā toa ki roto. Nō te putanga mai o te pā ki te tiro i te tohorā ka kōkiritia rātou.
Ngā whakatikatika mō te pakanga
I ngā marama raumati whawhaitia ai te nuinga o ngā pakanga, i muri tonu i te hauhake. He wā kua whai uku, hononga rānei rātou i mua i te haere ki te pakanga. Ka kohaina ngā taonga o tētahi ki tētahi, ā, me ka whakaaetia aua taonga kua whakaaetia te tono ki te hono ki te pakanga. I mua i te whakarewatanga o te ope taua, kua huaina e te tohunga ngā karakia waitaua e tapu ai te taua. Tākina ai he haka i mua i te whawhai.
Te pakanga
I kīia te tangata tuatahi kia mate i te pakanga ko te mataika (te ika tuatahi). I pokaina te manawa o te mataika, ā, ka tāpaetia ki tētahi atua. Ko te tikanga, ka tū te rangatira i muri tonu i ana toa ki te whakatenatena i a rātou.
I muri i te pakanga
I muri i te pakanga ka whakaraua te hoariri, ā, ka mauheretia ngā wāhine me ngā tamariki. He wā ka kainga hoki ngā mea kua hinga. He wā kua tū te pākūhā o ngā iwi nei. Hoki rawa ngā toa ki te kāinga, kua wetekina te tapu i runga i a rātou.
