Kōrero: Muriwhenua

Ko te takiwā o Muriwhenua te ‘muringa o te whenua’. Koinei te take whakaingoatia ai te rohe nei. Ko ngā whenua o taua rohe tae atu ki te whaitua raki o te whenua, a Te Rēinga, te hiku o te ika. E ai ki ngā kōrero tuku iho koinei te wāhi o Te Rerenga Wairua. Inā te whānui o ngā kōrero nei. Kei roto i ngā hītori mō ngā iwi e ono kōrerohia ai te rironga atu me te hokinga o ngā whenua o ngā iwi nei ki a rātou.

He kōrero nā Rāwiri Taonui
Te āhua nui: Te Rēinga

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā iwi

E ono ngā iwi o Muriwhenua: ko Ngāti Kurī, ko Ngāi Takoto, ko Te Pātū, ko Ngāti Kahu, ko Te Aupōuri, ko Te Rarawa.

Ngā whenua

Ko te rohe o ngā iwi o Muriwhenua kei te pito whakateraki rawa o Aotearoa. ka toro atu i te pae maunga o Mangamuka ki Te Rēinga i te raki. Ko te hiku tēnei o te ika i hīia ake e Māui. Ko Kupe te tangata tuatahi ki te takiwā nei. I pōhēhē i kite ia i tētahi tohorā, engari ko te maunga o Houhora kē, kei te raki o Kaitāia.

Ngā kōrero, ngā pūrākau

Kei roto kitea te mōmona rawa o ngā kōrero tuku iho mō ngā iwi o Muriwhenua, tae rawa atu ki ngā āhuatanga i tapaina ai o rātou ingoa. Ko te tikanga o te ingoa o Ngāti Kurī, ‘ko te iwi o te kurī’, i whakaingoatia pērātia, nā runga i tō rātou whakapātari i te hoariri ki tātahi mā te hanga tohorā ki ō rātou kahu waero.

Ko tētahi atu kōrero e whakamārama ana i tētahi putanga ihu i te pā o Murimotu. I whakahauhia e te rangatira e Tūmatahina tana iwi kia takitahi te hīkoi i a rātou ka rere i te pā, kia takahia ngā tapuwae o te mea kei mua, kia kaua e mahue iho he tohu kua rere kē rātou.

Te Tiriti o Waitangi

E 61 ngā rangatira o Muriwhenua i haina i te Tiriti o Waitangi i te tau 1840 nā runga i te tūmanako ka tiakina o rātou whenua e ōna ture. Heke iho i ngā tau ka ngaro ngā whenua nui o te iwi i ngā tāngata whai, i te kāwanatanga rānei. Atu i 1994, ka heria e te iwi tōna kerēme ki te aroaro o te Rōpu Whakamana i Te Tiriti o Waitangi. Kei tēnā iwi, kei tēnā iwi tōna ake wāhi e rangona ai o rātou kerēme.

Muriwhenua i ēnei rā

I te tau 2013 neke atu i te 40,000 ngā tāngata o ngā iwi o Muriwhenua kei Aotearoa puta noa. Atu i 1950 he nui rātou i hūnuku ki ngā tāone nunui ka mutu, paku ake i te hautoru o ngā tāngata o Muriwhenua e noho ana ki te wā kāinga. Tata ki te 18,000 e noho ana ki te rohe o Tāmaki-makaurau.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Muriwhenua', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/muriwhenua (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 8 o Pēpuere 2005, updated 22 o Māehe 2017