Te raupatu
I te tau 1866 ka raupatuhia e te kāwanatanga e 448,000 eka (188,000 heketea) mai i ngā iwi ‘whakakeke’ o Te Moana-a-Toi – a Ngāi Tūhoe, a Te Whakatōhea, a Ngāi Awa. Nō muri ka heke tēnei ki te e 211,000 eka (85,387 heketea). Ka raupatuhia te e 14,000 eka (5,700 heketea) o ngā whenua o Ngāi Tūhoe i Ōpouriao me Te Waimana, ka katia te putanga ki te moana i Ōhiwa. He pakanga kei te haere.
Te Kooti
I te marama o Hune 1866 ka mauherehia a Te Kooti Arikirangi Te Tūruki o Rongowhakaata i Tūranga, ka kawea ki Wharekauri. I whakapae te kāwanatanga he pūrahorua a ia nā ngā Hauhau. I a ia i Wharekauri, ka puta he whakaaturanga ki a ia. He maha ngā taunga o te wairua ki runga i a ia. Nō te marama o Hūrae 1868 ka kahakina e Te Kooti me ngā mau herehere e 298 te kaipuke Rifleman hei whakahoki mai i a rātou ki Te Ika-a-Māui. I tā rātou taunga ki Te Tai Rāwhiti, ka kawea e Te Kooti tana riri ki te motu.
Ka tuki a Te Kooti ki ngā ope taua a te kāwanatanga i Tūranga, kāore a ia i toa. Nō konei, ka huri a Te Kooti ki Te Urewera hei tāwharau i an ia. Ka tono a ia ki a Ngāi Tūhoe kia manaakitia mai a ia me tana rōpū. Whāia, i te marama o Māehe 1869 i tētahi hui nui i Tāwhana, ka whakawhirinaki a Ngāi Tūhoe ki a Te Kooti, ka tukuna ngā whenua ki raro i a ia. Ka kōrero a Te Kooti ki te iwi, ka tangohia e ia ngā kupu a te Atua ki a Mohi, inā:
‘Ka tango ahau i a koutou hei iwi mōku ā, ko ahau hei Atua mō koutou ā, ka mōhio koutou ko Īhowa ahau. Ko koe hoki te iwi o te kawenata.’ 1
Te whai-a-te-motu
Ka kino te pakanga a ngā ope taua a te kawanatanga ki a Ngāi Tūhoe rāua ko Te Kooti ki. I te rapunga mō Te Kooti i roto i Te Urewera i te wā 1869 ki te 1872, ko ngā iwi hoa riri o Ngāi Tūhoe te ringa kaha o te kāwanatanga; ko ngā kūpapa ēnei. Ko te hiahia o te kāwanatanga ki te haukoti i ngā manaakitanga a Ngāi Tūhoe mō Te Kooti. Nā reira, ka pāhuatia a Te Urewera, ka patua, ka mauheretia ngā tāngata, ka tahuna ō rātou kāinga, ka whakaputua ā rātou kai, ā rātou kararehe. I te tau 1872 ka puta te ihu o Te Kooti ki Te Rohe Pōtae. Nō te tau 1883, ka murua te hara i a Te Kooti e te kāwanatanga. Ahakoa te mea kua hau te rongo mō tana toa ki te pakanga, ki tā Ngāi Tūhoe titiro, koia te matua tangata, nāna i hanga te whakapono nui ki a Ngāi Tūhoe, ko te Hāhi Ringatū tērā.