Kōrero: Tuakiri o Aotearoa me te kāwanatanga

Whārangi 3. Te kaupapa ture

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā ture, ngā tikanga kāwanatanga

Kāore i tuhia te kaupapa ture o Aotearoa. Kei roto i ngā ture me ngā tikanga a Pāremata ngā tohutohu mō te whakahaere i te whenua.

Ngā ture Pāremata

Nā te Ture Whakamana o te Koroni o te tau 1852 ka tū te pūnaha kāwanatanga o Aotearoa. I roto i nga tau, ka tāpirihia atu e ngā pāremata o Ingarangi me Aotearoa ētahi tikanga i raro i te ture. Nā te Ture Whakamana o te tau 1986 ēnei ture i whakapūmau, ēnei tikanga i whakamārama.

Nā te Electoral Act 1993 i whakatakoto me pēhea te whakahaere i ngā pōti, ko wai ka āhei ki te pōti, ko wai ka āhei kia tū hei mema pāremata.

Ngā tika i raro i te ture

Kāore he Pire mō ngā Tika (Bill of Rights) o Aotearoa kei runga ake i ngā ture whakahaere i a Aotearoa. Tiakina ai ētahi tika e ngā ture noa o te motu. E rua ngā ture ka tiaki i ngā tika a te tangata. Nā te:

  • Ture Pire mō ngā Tika (Bill of Rights) o te tau 1990 i whakatakoto ngā tika mō te tangata i roto i ana whiriwhiringa me te kāwanatanga.
  • Ture Mana Tangata (Human Rights Act) o te tau 1993 i ārai te aukati tangata.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

John Wilson, 'Tuakiri o Aotearoa me te kāwanatanga - Te kaupapa ture', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/tuakiri-o-aotearoa-me-te-kawanatanga/page-3 (accessed 20 April 2024)

He kōrero nā John Wilson, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Sep 2016