Kōrero: Te auahatanga o te whenua

Whārangi 1. He whenua whakamīharo

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Kei tēnā iwi, kei tēnā iwi āna kōrero, whakapapa mō te hangatanga, mō te auahatanga o te ao.

He rerekē, he kanorau te whenua o Aotearoa – he maunga, he raorao, he awa kōpikopiko, he ngāwhā, he puia, he kokoru. Whai anō ka tahuri te Māori ki te hanga kōrero mō te whenua.

Te takenga o te whenua: a Papatūānuku, a Māui

E rua ngā whakamārama mō te pueanga o te whenua i te moana. Ko tētahi kōrero mō te ewe (placenta) o Papatūānuku, arā, ko te nuinga o tōna tinana kei raro i te wai, ko tōna ewe anake e pōtere ana i te kārewa o te wai – ko ngā moutere ēnei. Ko tētahi atu whakamārama e mea ana nā Māui te whenua i hī ake i te moana.

Ngā auahatanga

Arā ngā kōrero mō ngā tipua, ngā ngārara ka noho kei roto i te whenua, tae atu ki ngā tipua nā rātou te ao i whakairo. Noho ai rātou ki ngā tihi o ngā maunga, ki ngā takere rānei o ngā roto. Nā rātou ngā awa me ngā āpiti i keri. Nā ngā tīpuna autaia ngā roto i keri, ka mutu, i aua wā, ka nekeneke ngā maunga.

Ngā mahere whenua

He nui ngā kōrero a te Māori mō te whenua, ā, ka noho ēnei kōrero hei mahere whenua. I whakarite ngā tīpuna i te moutere whakateraki (Te Ika-a-Māui) ki tētahi ika – he whai (stingray) pea – e ngāwari ai te maumahara i tōna āhua me ōna wāhi whakahirahira. He pērā anō mō te moutere whakatetonga (Te Wai Pounamu), ka whakaritea ki te waka a Māui.

Kei tēnā iwi, kei tēnā iwi āna whakamārama, āna kōrero mō te auahatanga o tēnā awa, o tēnā pae maunga. Ka tohu hoki ēnei mahere ki ngā wāhi waiariki.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Te auahatanga o te whenua - He whenua whakamīharo', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-auahatanga-o-te-whenua/page-1 (accessed 19 April 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 12 Jun 2006