Kōrero: Taniwha

Whārangi 1. He aha ia tēnei mea te taniwha?

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He maha ōna āhua

E kī ana te kōrero he rerekē te hanga me ngā āhuatanga o tēnā taniwha, o tēnā taniwha. Ahakoa he tipua, ki tā te Māori whakaaro, nō te taiao te taniwha. Kōrero ai ētahi mō te taniwha me tōna kāinga i ngā wai hōhonu o te moana uriuri. Ka whakaaro ētahi mō te taniwha, anō he ngārara nui rawa atu te hanga me te āhua, he kai tangata tana mahi, ka mutu, ka taea e ia te rere ki te rangi. Ko ētahi taniwha anō ō rātou āhua he mangō, he tohorā, he wheke, he rākau tāwhaowhao. Taea ai e ētahi taniwha te whakarerekē i ō rātou āhua.

Ko ētahi taniwha he toa, ko ētahi he uwha. Noho ai te taniwha ki te taha o te wai, ki roto rānei i te wai – ngā roto, ngā awa, ngā repo, ngā moana. Kīia ai ō rātou nohoanga, he rua taniwha; ka mutu, ko ēnei wāhi, he wāhi mōrearea, he wāhi kāore i haerea e te tangata, pērā i te kōpua hōhonu, te ana rānei.

Kei ētahi o ngā kōrero e kī ana he weriweri te taniwha, ko tāna mahi he hopu i te tangata hei kai māna. Arā anō tērā kōrero e kī ana, he wā anō ka kāhakina e te taniwha he wāhine hei hoa mōna. Ko te whakatutukitanga o ēnei tūmomo kōrero taniwha, ka patua te taniwha, ka whakahokia te wahine mauhere ki tōna whānau.

Ko ētahi taniwha ka noho hei kaitiaki i tētahi hapū, tētahi iwi ake rānei. Ka whakanuia ēnei tūmomo taniwha; ki te whakahipa he tangata i te rua o te taniwha, me whakaū a ia, me tuku amonga ki te taniwha – he rau rākau mata pea.

Taniwha me te rangatira

He tohu rangatira te taniwha. Tērā te whakataukī a Waikato:

Waikato taniwha rau, he piko he taniwha.

Kei ētahi whakamārama, he whakataukī tēnei mō te nui o ngā taniwha o te awa o Waikato; heoi, ki ētahi atu whakamārama, he kōrero tēnei mō te nui o ngā rangatira o taua rohe. Waihoki, whakahuatia ai ēnei momo kōrero i te hingatanga o te rangatira; ko te kōrero e whai ake nei he mea tango mai i te apakura mō Te Haupā, rangatira o Ngāti Paoa, inā:

Unuhia noatia te taniwha i te rua. 1
Kupu tāpiri
  1. A. T. Ngata, Ngā mōteatea. Part I. Wellington: Polynesian Society, 1970, wh. 126–127. › Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Taniwha - He aha ia tēnei mea te taniwha?', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/taniwha/page-1 (accessed 27 April 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 24 Sep 2007