Whakapapa
E toru ngā taumata o te ao Māori i mua i te taenga mai o te Pākehā: ko te rangatira, te kāhui ariki rānei, ko te tūtūā, ko ngā taurekareka, mōkai rānei. Ko ngā uri o ngā kāwai mātāmua ngā tāngata i tohua hei ārahi i te iwi. I te nuinga o te wā ka whakapapa ngā rangatira i te tuakana, ko te tūtūā ka whakapapa mai i te teina. Koinei te tikanga i roto i te whānau: kei te mātāmua te rangatiratanga i te whānau, ā, mēnā he tāne a ia, ka noho rangatira a ia ki ana teina.
Te rangatira me te ariki
Ahakoa te tikanga o te tuakana me te teina, ka ōrite te mana o ngā rangatira o ngā hapū. Ko te ariki te rangatira nui, he tāne. He tapu te ariki, kei a ia te tapu, te mana, te ihi, te wehi ka heke iho i ngā tīpuna me ngā atua. Mēnā he toa a ia i te pakanga, he tangata whakaaro hōhonu, he ngākau māhaki rānei ki te tangata, kātahi ka nui ake tōna mana. Heoi, ki te kore e tika tana arataki i te iwi ka hinga tōna mana. Kīia ai ngā rangatira i kake ki runga mā ō rātou ake pūmanawa, he rangatira parapara.
Wāhine tapairu
I karangahia ngā wāhine mātāmua o te kāwai rangatira he ariki tapairu, he māreikura. Ko tōna mana he rite tahi ki tō te pirinihi, ki tō te kuini. Kei ētahi wā ka tapaina te tamāhine o te rangatira, he puhi. Nō muri mai ka taumautia te puhi hei whakapūmau i ngā hononga i waenganui i ngā iwi.
Tūtūā
Ka taea e te tūtūā te whakapapa ki te tipuna taketake engari nō ngā kāwai teina kē. I ētahi wā ka wehe mai ngā teina ki te whakatū i tō rātou ake hapū.
Taurekareka, mōkai
Ko ngā taurekareka ngā pononga a te iwi, hapū rānei. He mea kāhaki, he mea whānau rānei rātou hei taurekareka, he iwi mōkai rānei kei raro i te mana o tētahi atu iwi kaha. Kīhai rātou i puritia, i mauherehia rānei. Ko tā rātou he tunu kai, pīkau wahie me te hoe waka. Ki te moe te tangata ki tana pononga ka whānau mai he tamaiti, ka rite ngā tika o taua tamaiti ki ērā o ngā tāngata o te hapū.
Tohunga
He mana anō tō te tohunga. Tohua ai rātou i tō rātou whānautanga mai. I te nuinga o te wā nō ngā whānau rangatira rātou, heoi, mēnā kei te kitea ngā pūmanawa tika i roto i te tamaiti ahakoa ko wai, ka tikina taua tamaiti e ngā tohunga. Ko te tohunga ahurewa te tino tohunga, whakaakongia ia ki roto i te whare wānanga me te whare tātai hoki. Mārama katoa ana ia ki ngā whakapapa, kōrero tuku iho, te tātai whetū, te taiao me ngā karakia e pā ana ki te huamata, te tua rākau, te hanga whare, te tārai waka, te whakaara riri, te whakaora tūroro me te poroporoaki i te hunga mate. Kīia ai rātou i whāngaia i te whare maire, he tohunga mākutu. Ka taea e rātou te whakamate i te tangata. Arā atu anō ngā tohunga whakairo, tārai waka, tāura, tohiora (te whakawhānau tamariki), tā moko.