Ngā pou toko rangi
Kīia ai ngā rākau nui o te ngahere o Tāne, ko Ngā Tokotoko-o-te-rangi, arā ngā pou toko ake i a Ranginui ki runga i a Papatūānuku.
Tōtara
Ko te tōtara te rākau whakahīhī rawa ai te Māori. Ka tipu tēnei rākau puta noa i Aotearoa. Neke atu i te 40 mita te teitei o te tōtara. He pakari, he tōtika te tōtara, he rawe mō te tārai waka taua. Ka whakamahia te kiri hei tuanui, hei pāpā-kiri mō ngā kōiwi whati, hei ipu pupuri kai, pupuri wai. Karangatia ai ēnei ipu he pātua, he papa tōtara rānei.
Ki te rongohia te kōrero ‘kua hinga te tōtara’, kua mate mai tētahi rangatira whai mana nui.
Kauri
Ka kake te kauri ki te 30-60 mita te teitei, ā, inā te whanui. E 2,000 tau te pakeke o te kauri ka pakari ana. Ko Tāne Mahuta te ingoa o te kauri nui rawa atu e ora ana i tēnei wā, kei te ngahere o Waipoua. Ka tipu te kauri ki te tai tokerau o Te Ika-a-Māui, atu i Whāingaroa i te uru, ki Kirikiriroa, ahu atu ki te tonga o Tauranga i te rāwhiti. He tino rākau te kauri mō te hanga waka, inarā i hāua a Te Aurere, te waka hourua o Hekenukumai Busby o Muriwhenua i te kauri.
Kāpia
Ko te pia o te kauri ka kīia he kāpia. Ko ngā kāpia tawhito hei tukituki ahi, whakakā rama hoki. Ka ngaungaua te kāpia o te kauri, te tarata, te kōhūhū. Ka tapahia te kōrari o te pūhā kia rere ai te waihonga; mārō ana ka ngaungaua hei pia ngaungau.
Tawai
Ko te ingoa Pākehā mō te tawai ko te beech. Kaha te tipu o tēnei rākau ki te mānia o Kāingaroa, ki ngā pae maunga o Te Ika-a-Māui, o Te Wai Pounamu. E toru ngā momo o te tawai: ko te tawhai, te tawhairauriki, te tawhairaunui.
Noho ai te kiore ki ngā uru tawai kai ai i te nui o ngā kākano. Ko tētahi ingoa a ngā iwi o Whanganui mō te kiore ko te kiore tawai. He tino kai te kiore ki te Māori.
Te mahi ahi
Ka haere a Māui kia kite i a Mahuika kia taea te mauri o te ahi. Ka tukua e Mahuika tētahi o ōna maikuku ahi. Ka tineia e Māui te ahi rā, ka tono mō tētahi maikuku anō. Ka haere tēnei mahi a Māui, kia mārama a Mahuika ki āna mahi tinihanga. Nō konā ka whiua e ia tōna maikuku whakamutunga, ka murara katoa a Rarohenga. Noho rawa ai te mauri o te ahi ki roto i ngā rākau pērā i te kaikōmako, te rimu, te tōtara. Atu i tērā wā, ko ērā ngā rākau hikaina ki ngā kaunati hikahika o te māhoe me te patatē.
Rimu
He nui ngā whakamahinga o te rimu. Ka taea te kai i te pūkoro whero e pupuri ana i te kākano. Ka penupenu i te kiri o roto me ngā rau hei rongoā mō ngā wera me ētahi atu wharanga. Ka tapahia ririkitia te wāhi taikākā hei rama.
Kahikatea
Ko te kahikatea te rākau teitei rawa i Aotearoa, neke atu i te 60 mita te tū. Ka taea ngā hua te kai; kīia ai he koroī.
Te mataī me te miro
Tata ki te 25 mita te teitei o te mataī me te miro. Ka whai hua te miro puta noa i te tau. Hei te ngahuru, koinei te tino kai a te kererū me te kākā. Ka whakamahia ngā tāwhiti hei hopu i ngā manu.
Te mānuka me te kānuka
He rahi ngā whakamahinga o te mānuka me te kānuka. Ka tāpaea te kiri ki runga i te tuanui o te whare hei pana i te ua, i te marangai. Ko te rākau hei kahokaho mō te whare, hei tao, hei hoe waka hoki. Ko ngā rau ka whakamahia hei whakakakara mō ngā makawe. Ko ngā pihinga me ngā peka ngāwari hei tāwhiti.
