Kōrero: Te ngahere

Whārangi 3. Ngā kaponga

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te whekī me te whekī-ponga

Kāore i tino maha ngā momo whekī, ponga hoki. E 5 ki te 20 mita te teitei. Kitea ai te whekī ki ngā wāhi katoa o Aotearoa. Ka kite koe i ngā taha o te whekī ko ngā koukou ka rite ki te teki; ko ngā tohu ēnei ki ngā wāhi o ngā tētē tawhito kua taka. Mōhiotia ai te whekī-ponga nā te nui o ngā tētē maroke ka āmio i ngā taha. Ka tipu tēnei rākau ki te tonga o Tāmaki-makau-rau. Ka whakamahia ngā kātua o ēnei rākau hei pakitara, ko ngā tētē mō te tuanui.

Ponga

Ka tipu te ponga ki Te Ika-a-Māui, ki te taha rāwhiti me te taha raki hoki o Te Wai Pounamu. He hiriwa te tae o raro i ngā rau. Whai anō ka tāpaea ko te taha hiriwa ki runga, hei aha, hei tohu i te ara i te pō, he mārama hoki te kitenga atu. He pērā anō mō ngā rau o te rangiora.

Mamaku

Ka tipu te mamaku ki ngā wāhi awaawa haumākū puta noa i Aotearoa. Neke atu i te 20 mita te teitei. Ka kitea tonutia ngā tīhorenga o ngā tētē maroke i te kātua. Ka taea te kai i te uho mā o te kātua me ngā koru, hāunga te pūrikoriko. Ka tīhorea te kiri o waho kia maroke ai. Kātahi ka topea, ka tunua. I tua atu, ka whakairi ngā koru kia maroke. He pai ake kia tunua te mamaku kia wehe ai te pakaua i te kiko. Ahakoa kāore e tino rongo i te reka, he tino kai mō te tinana.

Kātote

Ka tipu te kātote puta noa i Aotearoa. He poto iho te kātote i te mamaku. Koinei tētahi o ngā tino kai o ngā iwi o Te Wai Pounamu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Te ngahere - Ngā kaponga', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-ngahere/page-3 (accessed 28 April 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 24 Sep 2007