He korero whakarapopoto
Huia katoatia ai e te Māori ngā waeroa, pūrerehua, pēpepe, namu, kihikihi, naonao, rō, peketua, aha atu, ki raro i te karangatanga o ‘te aitanga pepeke’. Ko ētahi o tēnei whānau ko ngā poraka, ngā pūngāwerewere, ngā mokomoko. He rite ētahi o ā rātou āhuatanga, arā:
- e whā, neke atu rānei ngā waewae
- ka noho whakapeke
- ko ētahi ka mawhiti, ka peke.
He nui ngā kupu whakarite mō te aitanga pepeke, pērā i te ‘iti torongū ka hinga te pūriri’. He whakamaharatanga tēnei ki te tangata, arā, ahakoa iti tētahi mea, ka nui tōna awe.
Kei tēnā iwi, kei tēnā iwi āna pūrākau mō te aitanga pepeke.
Te riri i waenganui i a Tāne me Whiro
I te kakenga o Tāne ki ngā rangi ki te tiki i ngā kete e toru o te wānanga, ka whakamātau a Whiro kia riro ki a ia ake aua kete rā. Nāwai, ka tuku ia i ngā taua naonao, namu, manu, tae atu ki ngā pekapeka, hei patu i a Tāne. Heoi, ka whakaara i a Tāne ngā hau hei pare atu i a rātou.
I tōna hekenga me ngā kete rā, ka muia a Tāne e te tini tātaka. Hauwarea atu. Ka kohikohia e ia ngā ngārara me ngā manu katoa a Whiro, kātahi ka whiua ki te wao noho ai, tatū ki tēnei rā.
Te hīhue
Ko Whānui te matua o te kūmara. Nāwai, ka tāhae e tana taina ētahi kūmara ka mauria ki te whenua hei whāngai ki te tangata. Ka riri a Whānui, ka tuku iho i ētahi pepeke ki te whenua ki te kai i ngā rau o te kūmara; ko ngā hīhue ēnei.
Rātā me ngā ngārara
Ko te mahi a te aitanga pepeke he tiaki i te wao. Tērā tētahi tangata ko Rātā, nāna tētahi rākau i poro hei tārai waka. Heoi, kāore a Rātā i īnoi ki a Tāne. Nō taua pō ka tokona te rākau rā e te aitanga pēpeke. Nō te kitenga o Rata, ka kōrero ngā ngārara ki a ia, ‘He warea nōu ka tapahi pokanoa i te rākau.’ Ka whakamā a Rata, ka pōuri. Heoi, ka tārai e te iwi pepeke rā tētahi waka mōna, nā ngā pūngāwerewere i hoatu ngā whakanikoniko.
He kōrero whakatūpato tēnei kia aro nui te tangata ki ngā wairua kaitiaki i mua i te tango i tētahi mea i te taiao.