Ngāti Kurī
Ka whakapapa mai a Ngāti Kurī i a Pōhurihanga, te rangatira o te waka o Kurahaupō. I ū te waka nei ki Takapaukura / Wākura, he wāhi e pātata ana ki te Rerenga Wairua. I tō rātou taunga, ka kīia taua wāhi e Pōhurihanga, ‘te Muri-o-te-whenua’ – nō reira ahu mai ai te ingoa mō ngā iwi o Muriwhenua.
Ka moe a Pōhurihanga i a Maieke, ka nōhia e ō rāua uri ngā whenua o Kapowairua, o te whanga o Pārengarenga, o Murimotu. I hūnuku tō rāua tamāhine a Muriwhenua, ki Karikari, kia moe i a Rongokako o te waka o Tākitimu.
Kei roto i ngā kōrero tuku iho e whakamārama ana i te āhua i tapaina ai te iwi ki a Ngāti Kurī. I tā rātou whakaekenga i runga i tētahi pā, kīhai te pā i horo. Nō konei kua hangaia e rātou he tohorā mai i o rātou kahu waero ka whakatūhia ki runga i te tātahi. Nā te kitenga o te pā i ngā tohorā i runga i te tātahi kua puta mai te iwi ki te apu i ngā kōiwi me ōna kiko. I te putanga mai ka mau rātou i te kokoti a te iwi.
Tērā te kōrero mō te tangihanga a Ihutara ki te moutere o Motukurī ki te whanga o Pārengarenga. I te wā o te hākari ka horahia ngā kurī hei kai.
Ngāi Takoto rāua ko Te Pātū
Ka whakapapa mai anō ngā iwi o Ngāi Takoto me Te Pātū i te waka o Kurahaupō. E rua ngā wāhine i moea e te uri whakaheke o Pōhurihanga e Tūwhakatere. Ki tana wahine tuatahi a Tūterangi-a-tōhīa ka whānau mai tā rāua tama ko Popota; ka tū ia i ōna rā hei tipuna nui nō Te Pātū. Nā Tūwhakatere rāua ko tana wahine tuarua a Tūpoia, ka whānau mai tā rāua tama, ko Hoka.
I tapaina ai te ingoa o Ngāi Takoto i te hingatanga a Hoka i roto i te pakanga. He pērā rawa te pōuri a Tūwhakatere ka takoto ia ki reira tonu ka mate.
Ngāti Kahu
I takea mai te ingoa o te iwi i te tamāhine a Tūmoana i a Kahutianui-o-te-rangi. Ko Tūmoana te rangatira o te waka a Tinana. Ka hoki ia ki Hawaiki, ka whakaingoatia anōtia e tana irāmutu e Te Parata te waka, ko Māmaru.
Nō te hokinga o Māmaru ki te rohe o Muriwhenua, ko te whenua i kitea tuatahitia e rātou, ko te maunga o Pūwheke. Ka moe a Te Parata i a Kahutianui-o-te-rangi, ka nōhia e ō rāua uri ngā whanga o Rangaunu me Tokerau. Ka hōrapa ngā uri ki te tonga ki te whanga o Whangaroa, ki te whanga o Matauri me Te Tī, ki reira moe ai ki ngā uri o Puhi, te rangatira o te waka a Mataatua.
Ko Tamatea te rangatira o te waka a Tākitimu, i pae ki Awanui kei te whanga o Rangaunu; (he hononga tātai nui tenei; tērā te wā i mōhiotia a Ngāti Kahu, ko Ngāi Tamatea.) Ko ētahi atu waka nui ki a Ngāti Kahu ko:
- Riukakara, i tau ki Mangonui, ko Pāoa te rangatira o runga
- Waipapa, i tau ki te kūrae o Karikari, ko ngā rangatira o runga ko Kaiwhetū rāua ko Wairere.
- Ruakaramea, ko ōna rangatira ko Moehuri rāua ko Tukiata (e ai kī tētahi atu kōrero ko Te Uriparāoa rāua ko Te Papawi kē ngā rangatira).
I ōna rā, he iwi rongonui a Ngāti Kahu mō ā rātou marau i ngā iwi o te takutai me a rātou mahi tauhokohoko ki ngā wāhi tawhiti, tae rawa atu ki te ngahere o Waipoua, ki Whāngārei, ki Mahurangi, ki kō atu hoki.
