Whai muri i te Pakanga Tuarua o te Ao tini te Māori ka nuku ki ngā tāone mai ō rātou kāinga ki te kimi mahi. Ahakoa te kaha o ētahi ki te whakatū marae ki ngā tāone nui, ka nui te pānga mai o te noho tāone ki te ahurea o te iwi Māori. Ka heke te kaha o ngā whakahaere o mua, ka tīmata te ako a ngā Māori noho tāone ki ngā mātauranga a te Pākehā.
Ka mate a Āpirana Ngata i te tau 1950, ka ara mai he rangatira mō ngā hapori Māori ki ngā tāone.
Mautohe
I te paunga o te tekau tau atu i 1960, ka hau whānui te rongo mō ngā tūkinotanga ka pā ki te iwi Māori. Nō konei ka hua mai ngā rōpū mautohe pērā i a Ngā Tamatoa. Ka mautohe ēnei tūmomo rōpū mō te rironga o te whenua me te ngaronga o ngā tikanga. I te tau 1975 ka arahina e Kahurangi Whina Cooper te hīkoi mō ngā whenua Māori i te roa o Te Ika-a-Māui, mai i Te Hāpua ki Te Whanganui-a-Tara. Ka tū te hīkoi whenua hei tohu mō te whakahē a te Māori ki te hokonga o te whenua. Ka haere tonu ngā mautohe tōrangapū ki Waitangi. Hei ngā tau 1977–78 ka nōhia e Ngāti Whātua mā a Takaparawhā (Bastion Point), kei runga ake i te whanga o Ōkahu i Tāmaki-makaurau. Nō te tau 1951 panaia ai te iwi i ō rātou kāinga i te whanga, nā ngā mahi tango whenua a te Karauna mai anō te tau 1870.
I te tau 1975 ka waihangahia te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi ki te whakawā i ngā whatinga o te Tiriti o Waitangi. Whāia, ka tū te rōpū nei hei papa e putaina ai e te Māori tōna riri mō ngā pānga kino o te noho a te Pākehā.
Ka ora anō
Kātahi tētahi mea mīharo ko te oranga ake anō o te ao Māori atu i te tau 1970. Kua horahia ētahi o ngā kerēme nui mō ngā whenua i murua ki mua i te aroaro o te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi; kua hoki ngā whakahaere o ngā rawa a ētahi iwi ki a rātou anō; kua tū tētahi pūnaha mātauranga reo Māori; kua tere ētahi ahumahi nui a te Māori i ngā kaupapa hī ika, ahumoana, ahuwhenua hoki.
Kei te piki haere, kei te piki haere ngā whakahaere Māori i ēnei rā, ko te pouaka whakaata Māori tērā, ko ngā reo irirangi tērā, ko ngā mahi tāpoi tērā. I tua atu, kua whai kanohi anō te Māori ki roto i te ao tōrangapū. Kei te rongohia ētahi Māori ki tāwāhi mō ā rātou mahi. I ēnei rā kitea ai te Māori ki ngā momo ūmanga, kaupapa puta noa i te motu me te ao.
Ngā wero o te rau tau 2000
He nui ngā wero ki mua i te iwi Māori. Ko ngā mate pērā i te mate huka, te mate manawa me te mate pukupuku kei te pā kino. Ahakoa te piki o te mātauranga o ētahi Māori, tini tonu te iwi kei te tūpuhi tā rātou pānui, tuhituhi; kāore i te pai ētahi o ngā kāinga i ētahi takiwā o te motu; he kino ake te kore mahi ki te iwi Māori tērā ki te iwi Pākehā. Kei te haere tonu ngā kōrero mō te ora o te reo me te wāhi ki ngā tikanga Māori i tēnei wā. Otirā, tērā anō tētahi pātai nui, he aha te wāhi ki te tuakiri Māori i roto i te mātotoru o iwi kē.
He wāhi nui tō te Māori i roto i te ahurea me te hapori o Aotearoa. Ahakoa te nui o ngā kōrero mō ngā tūkinotanga o te noho Pākehā ka pā ki te Māori, he hua anō i taka ki te Māori, nā tana hīkaka, māia, matatau ki te hopu i ētahi painga mōna. Ka mihi ngā tohunga Pākehā mō te mōhio a te Māori ki te waihanga pā maioro kaha. He kōrero nui hoki tērā mō te mōhio a te Māori kia whakawhiti i te moana nui mā runga waka ririki.
Te kakama ki te hopu mea hōu
Tere te Māori ki te nanao ki ngā taonga a te Pākehā mō ā rātou mahi toi. I te rau tau 1800, ka hauwarea e ngā tohunga whakairo ā rātou toki kōhatu, ka hiko ki ngā whao maitai; whakamahia e ngā wāhine ngā momo wūru ki roto i ā rātou raranga. Ka huri ētahi pērā i a Cliff Whiting ki te mahi me ngā papa hōu; e whakamahi ana ngā tohungatā i te hinu, te kōata me te rino. Kua noho mai te kutā hei taonga waiata nui a te Māori.
I roto i ngā tau e 200 kua pahure ka nanao te Māori ki ngā rākau o te ao Pākehā hei painga mō ana mahi toi. He mārama te kite i tēnei wairua auaha i te hanganga hōu o te ao Māori i ēnei rā – ngā rōpū me ngā whakahaere hōu, te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi, te kaha o te taha tōrangapū – he whakaaturanga tēnei ki te āheinga o te iwi Māori ki te whanake, te whakapakari, te tipu.
