Kōrero: Ranginui

Whārangi 3. Ngā pūrākau ki Te Moananui-a-Kiwa

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Arā anō ngā kōrero tuku iho a ngā iwi o Te Moananui-a-Kiwa mō te orokohanga o te ao me ngā atua.

Hāmoa me Tonga

Ko Ranginui rāua ko Papatūānuku ki Aotearoa, ko Tagaloa-lagi (Tangaroa-rangi) ki Hāmoa. Nā Tagaloa-lagi ngā moutere o Hāmoa i hanga mā te maka kōhatu mai te rangi. Ka moe tētahi o ngā kōhatu nei, a Papatu i a Papa’ele, he kōhatu pakupaku. Ko Papatu te matua (te maunga), ko Papa’ele te whāea (te whenua). Ka whānau mai ā rāua tamariki, ka moemoe i a rātou anō kia puta te ira tangata. Kei ngā kōrero o Tonga, ka moe a Papalimu i a Papakele.

Tahiti

E ai ki ngā kōrero a Tahiti, ka moe a Ātea, te matua i te rangi i a Papatu’oi, te whāea o te whenua, kia puta ko Tumunui; ka moe a Tumunui i a Paparaharaha, te one tuku ora. Nā rāua ko Te Fatu, te ariki o ngā rangi, te takenga o te koiora.

Hawaii

He rite ngā whakapapa o Nanaulu i Hawaii ki ngā kōrero tuku iho mai Tahiti. I te orokohanga o te ao, ka moe a Wakea, te matua i te rangi i a Papa, he hue. Nā Wakea taua hue i auaha kia tū ko te ao tukupū. Tuatahi, ka hangaia e ia a Papa hei hue inu – ko Papahanaumoku tērā, te whāea o te whenua. Ko ngā rangi, koia tērā ko te popoki o taua hue, ā, ko te ua me ngā kapua, koia tērā ko ngā wai o roto i te hue. Ka whakatōngia ngā kākano o te hue ki te rangi – koia tērā ko te rā, te marama, ngā whetū. Kātahi ka whakairohia e Wakea me Papa te moutere o Kahiki, te kāinga tūturu o te iwi o Hawaii. Ā tōna wā, ka tū mai ngā uri o Wakea hei ariki mō tēnā moutere, mō tēnā moutere o Hawaii.

Rarotonga

Kātahi tētahi kōrero ātaahua ko te kōrero ki Rarotonga mō te orokohanga o te rangi me te whenua. Nā Varima-te-takere a Ātea – te matua i te rangi – i huhuti i tōna taha. Waihoki, ka korikori a Ātea, ka rerekē tōna hanga, ka nunui haere ia, kia puta ko ngā rangi. Ka moe Ātea i a Paparoa-i-te-itinga, te whāea i te whenua. Tokorima ngā tamariki a Paparoa-i-te-itinga; a Tangaroa, a Rongo, a Tāne, a Tonga iti, a Tangi’ia, a Te Tumu (te toka tūāpapa). Ka moe a Te Tumu i a Paparoa-i-te-opunga kia puta te ira tangata.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Ranginui - Ngā pūrākau ki Te Moananui-a-Kiwa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/ranginui/page-3 (accessed 26 April 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 12 Jun 2006