I ēnei rā e ono ngā iwi o te rohe o Tāmaki: ko Ngāti Paoa ki te moutere o Waiheke; ko Ngāi Tai ki Maraetai; ko Ngāti Whātua ki Ōrākei; ko Te Wai-o-Hua/ Ngā Oho ki Māngere; ko Ngāti Te Ata ki Manukau; ko Te Kawerau-a-Maki ki ngā pae maunga o Waitākere.
Ngā pūrongo me ngā whakatau a Te Rōpu Whakamana i te Tiriti o Waitangi
I waenganui i ngā tau o 1985 me 1987 ka tukuna e te Rōpu Whakamana i Te Tiriti o Waitangi ana pūrongo e toru e pā ana ki ngā iwi o te rohe o Tāmaki.
E ai ki te pārongo mō Waiheke, tata ki te katoa o ngā whenua o Ngāti Pāoa i riro atu. Nō te tau 1990 ka whai mana tētahi whakataunga e whiwhi ai a Ngāti Paoa ki te teihana o Ngāti Pāoa, tāpae atu ko tētahi pūtea hei hoko kararehe mai.
Ka āta kōrero te pūrongo a Manukau mō ngā whenua i riro i te whanga o Manukau. Nā te pūrongo, ka puea ake ko te Resource Management Act 1991, e aro nui nei ia ki te titiro a te Māori ki ngā take e pā ana ki te taiao. Ko tētahi atu hua i puta ki ngā iwi o Te Wai-o-Hua me Ngāti te Ata, ko te whakamanatanga i a rātou hei rūnanga kaitiaki mō te whanga o Manukau.
Ko te pūrongo mō Ōrākei i kī, kāore i tika te rironga o ngā whenua o Ngāti Whātua, ka kī anō te pūrongo i hē te pana i a rātou i Ōkahu i te tekau tau atu i 1950. I whiwhi paremata te iwi, ka mutu, he wāhi nui tō ratou ki ngā mahi toi, tōrangapū a ngā Māori o Tāmaki. Kua tae ngā kerēme a Ngāi Tai rāua ko Te Kawerau-a-Maki ki mua i te aroaro o Te Rōpu Whakamana i Te Tiriti o Waitangi.
Hei ngā rā kei te tū
I ēnei rā, e aro ana ngā kaunihera ā-rohe ki te mana o ngā iwi o Tāmaki, me tā rātou kite anō, he wāhi nui tō ngā iwi i roto i ngā nekeneke o Tāmaki-makaurau hei ngā rā kei te tū. Hei tauira, he tūranga nui tō Te Kawerau-a-Maki i te papa manuhiri o Arataki, te kūaha ki te pae maunga o Waitākere.