Kōrero: Ngā iwi o Tāmaki

Whārangi 2. Ngā waka o Tāmaki

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā waka tōmua

Ko ngā waka matua i heke i Hawaiki ka tau ki te rohe o Tāmaki, ko Matawhaorua, ko Matahourua rānei, ko Mataatua, ko Tainui, ko Te Arawa, ko Tākitimu, ko Tokomaru.

Ko ētahi o ngā waka nei i whakawhiti i Te Tō Waka, te kūititanga kei waenganui i te awa o Tāmaki me te whanga o Manukau. Koinei te tōnga waka nui rawa atu i whakamahia e te Māori i mua o te taenga o te Pākehā ki Aotearoa – ka tōia ngā waka atu i te awa o Tāmaki ki te whanga o Manukau. Mai i reira ka rere whakatetonga mā te takutai ki Whāingaroa, ki Kāwhia, tae atu ki Taranaki; ka huri whakateraki rānei ki Te Tai Tokerau; arā atu he huarahi arā ma te tōnga waka ki Waiuku, hou rawa ki te awa o Waikato, tuwhera kau ana te Ika-a-Māui. Ko rātou ka puta atu ki Te Waitematā, ka haere whakaterāwhiti mā Moehau, ka haere whakateraki rānei ki Whāngārei. He nui tonu ngā iwi i tau ki Tāmaki noho ai.

Ngā waka tawhito ake, ngā iwi, ngā raupatu

Whakaheke mai ai ngā iwi tūturu ake o Tāmaki arā, ko Te Wai-o-Hua rāua ko Te Kawerau-a-Maki i ngā waka tawhito, i a Te Wakatūwhenua rāua ko Te Moekākara, i pae ki Leigh, ki te moutere o Kawau. He maha noa atu ngā iwi kua noho ki te rohe o Tāmaki, ārā, ko Ngāti Awa, ko Ngāti Tītahi, ko Ngāi Tāhuhu, ko Ngā Mārama, ko Ngā Uri o Rakataura, ko Ngāti Huarere, ko Ngā Riki, ko Ngā Iwi, arā noa atu. Kei reira anō ngā kōrero e pā ana ki ngā pakanga a Rautao nō Ngāti Maru rāua ko Kapetaua nō Ngāti Pāoa, a Maki o Te Kawerau-a-Maki, a Kāwharu o Tainui, a Tuperiri o Te Taoū o Ngāti Whātua hoki.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Ngā iwi o Tāmaki - Ngā waka o Tāmaki', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-iwi-o-tamaki/page-2 (accessed 2 May 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 22 Mar 2017