Kōrero: Whānau

Whārangi 3. Ngā āhuatanga whakawehe whānau

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Tawhiti

Nā te tawhiti o te noho a ētahi he uaua te tae atu ki ngā tangihanga, ki ētahi atu hui whānau. Heoi kāre e rerekē tō turanga whānau. Ahakoa kei hea te huanga e noho ana, kare e rerekē te tuakiri o te whānau. Kua urutau te noho a ngā whānau ki roto o Aotearoa, ā, ka noho whare ngā whānau Māori i ēnei rā. Anō nei rātou ki ngā whānau noa, engari ka piripono tonu rātou ki ngā uara o te whānau. Ka noho taone te nuinga o te Māori. Ahakoa tēnei, ka whirinaki tonu ki o rātou iwi.

Te whakamutu mārena me te noho tauwehe

Ehara i te mea wewete ai ngā here whānau ahakoa tauwehe ētahi tāngata inā noa atu hoki mehe tamariki ā rāua. Arā ngā mātua ka kōrero anō nei kei te piri tonu ahakoa wehe rāua. Ki ngā kaumātua he whānau tonu ina rā ko ngā mātua hoki ēnā o ngā mokopuna. Kei ētahi ko te hoa rangatira o mua ka tanu tonu ki te urupā o te whānau.

I ngā wā kua tūpono mai he tāhae ki roto ki tētahi whānau, ā, mea rawa ake ka hua he whanaungatanga ki taua tāhae rā. Ka noho whānau tonu a ia ki ngā āhuatanga katoa, i tua atu i ngā kaupapa whakaheke whenua.

Mate

He mutunga kore te whānau; ina rā kei roto anō ko te hunga mate me te hunga ora. He hononga wairua anō hoki tērā ki ērā kua pahure. Ka noho tonu rātou ki waenganui i te whānau kanohi kitea. He whakapapa mutunga kore tō te whānau, arā ka tirohia tonutia ngā tauira ka whakarērea iho e rātou mā hei whai mā ngā mokopuna kei te piki mai. Mā rātou mā e whakatakoto te tuapapa mā te whānau hei whai.

I ētahi wā kua puta wairua mai ētahi whanaunga mate ki te hunga ora. Ka matakite ētahi i ō rātou tīpuna. Mā konei kua toka te taura here whānau.

Ngā moenga Pākehā-Māori

Nō ngā moenga ki ētahi atu iwi ka whānui ake ngā taha o te whānau. Ka tukituki i ētahi wā ngā aronga e rua o te whānau ake me te whānau whānui – arā mō te whanaungatanga. Ko ētahi taupatupatu ko te whakaaro Pākehā me te whakaaro Māori mō tēnei mea te whānau, inā noa te whāiti o te whakaaro Pākehā, inā noa atu te whānui o te whakaaro Māori.

Kua kitea i ngā mahi rangahau te rerekē o ngā tikanga whakaaro ā-iwi. Ko ētahi tamariki ka whakatipuhia Māori mai, engari kāore e warewaretia ō rātou taha Pākehā. Ka heria hoki rātou ki ngā tangi, rāwhānau me te noho i o rātou kaumātua. Ko ētahi ka tipu Pākehā mai, ā, kāre e āhei ki te haere ki te marae.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Tai Walker, 'Whānau - Ngā āhuatanga whakawehe whānau', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/whanau/page-3 (accessed 17 May 2024)

He kōrero nā Tai Walker, i tāngia i te 5 May 2011, updated 1 Jun 2017