Ngā raru i te whakaputanga
I ngā tau o mua i te 1900 ka whakarerekē ngā kaituhi Pākehā i te whakapaparanga o Te Pō, Te Ao, me Te Kore. Nā tō rātou māramatanga ki te kupu o Te Kore, ka makaia ki mua ake i te orokohanga o te ao.
Kātahi ka tahuri ngā ākonga Māori tuatahi o te ao Pākehā ki te whāngai i tēnei whakapapa ki ngā iwi. Tatū mai ki tēnei rā e whakaponotia ana tēnei whakapapa.
Te whakahuri i ngā whakapapa hei hītori
Ko tā ētahi kaituhi Pākehā pera i a Te Mete (Stephenson Percy Smith) i roto i tana puka Hawaiki (1921) he whakahītori rawa I ngā whakapapa i te pōhēhē he tangata tonu ngā whakapaparanga ērā tīpuna e 50-60 whakapaparanga ki mua me te whakakotahi mai i ngā iwi katoa ki raro i te whakapapa kotahi i runga i te whakatau ko Kupe te tangata tuatahi kia tae mai ki Aotearoa i ngā whakapaparanga e 42 ki mua i te tau 950. Whai muri mai ko Toi i te tau 1150, ā, whai muri iho ko te rāngai waka e whitu i tae mai i te tau 1350. Ka horapa whānui te āria a Te Mete i runga i te kawea haere e ērā Māori i kuraina ki ngā kura Pākehā.
Ngā wā pōhēhē
Ko tā ngā Pākehā anō he whakatoharite i ngā whakapapa e hua ake ai tētahi tau. Ka mutu inā kitea e rātou te tipuna kotahi me te roa ake o tētahi o ōna rārangi whakapapa i tētahi, kua pōhēhētia tokorua rāua. Hei tauira, e 58 ki te 18 whakapaparanga ngā momo tātai whakaheke mai i a Kupe.
Whakapapa whānui
Ka raru te Māori i konei. Hei tauira ka noho toka ēnei whakapapa ki roto i te Kōti Whenua Māori me te Rōpū Whakamana i te Tiriti o Waitangi nā te noho pōhēhē ki te tauira o te Pākehā. Ka mutu he rahi tonu ēnei whakapapa ka takahurihia kia riro mai ai he whenua.
Te pakiwaitara me te kōrero tuku iho
Ko tā te tauira Pākehā he wāhi i ngā whakapapa ki roto i te pakiwaitara me te kōrero tuku iho. Ka pā ngā pakiwaitara ki ngā kōrero o te orokohanga mai i Te Kore ki Te Pō, ki a Ranginui rāua ko Papatūānuku me a rāua tamariki ngā atua o te taiao, heke iho ki ngā tipua tangata o te Māori pērā i a Māui me Tāwhaki. E ai ki ngā pūkenga a Bruce Biggs rāua ko Ranginui Walker, he mutunga kore ngā pakiwaitara. Ko ngā kōrero tuku iho ko ērā mahinga nō te mano tau kua pahure, tae atu ki te huranga ake o Aotearoa, ngā iwi taketake me ngā whanaungatanga i waenganui i a rātou. He ōrite hoki ngā whakaaro o Margaret Orbell, engari ki a ia he pakiwaitara anō hoki ngā kōrero tuku iho.
