Kei roto i ngā waiata me ngā oriori ngā whakapapa e mau tonu ana, ka mutu kei roto i te waiata te whakapapa whai māramatanga ai. Ka hoki ake anō ngā whakapapa ki ngā kōrero tuku iho e whai kiko ai te whakapapa.
I te Māori e whakatakoto ana i ōna kokoraho ki mua i te Kōti Whenua Māori ka tukuna ai ōna whakapapa, waiata me ōna kōrero hei kōrero taunaki. I whai take ai ngā kokoraho a te Māori i ngā take tīpuna, nā reira ka whakahokia ngā kōrero ki ngā whakapapa hei whakaatu i te mana whenua ki tētahi wāhi.
Tikanga kōrero tuku iho
E ai ki te pūkenga a H. W. Williams i whakangungu te Māori i ōna tohunga tātai hei pupuri i ngā kōrero tuku iho me ngā tātai whakapapa. Ko te kairangahau nei a Te Peehi tonu i kōrero mō tētahi tangata nāna i tuku ngā waiata me ngā karakia e 341 te rahi. I te tekau tau 1890 ka tukuna e Tamarau Waiari o Ngāti Koura ngā ingoa 1,400 te huhua i roto i te Kōti Whenua Māori ki roto i tāna tātai i ngā uri kanohi kitea o tētahi tīpuna i ora i ngā reanga e 20 ki mua.
Inā noa ngā tohunga kē atu o te whānau te hapū me te iwi i pupuri ai i ngā kōrero. Nā reira ko te mātauranga whānui o ētahi iwi i nui kē ake i ērā i puritia e te tohunga kotahi.
He rākau whakapapa anō tō ētahi tohunga whakapapa e rākaitia ana ki ngā peka. I a rātou e whakapapa ana, e tohu ana, ia peka o te rākau i tētahi whakatipuranga.
I te taenga mai o te tuhituhi, kātahi ka whakatakotohia ngā whakapapa ki te puka. I te nuinga o te wa, ka mate ana te kaipupuri o aua puka, ka nehua hoki, ka tahuna rānei ngā puka i te kaha tapu rawa.
I ngā tau tōmuri o te rautau 1800 inā mate ai he tangata rongonui ka whakaputahia o rātou whakapapa ki roto i ngā niupepa reo Māori.