Kōrero: Te ohanga onamata a rohe

Whārangi 4. Te Wāhi Pounamu – te hopu me te kohi kai

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te Wāhi Pounamu

Ko Te Wāhi Pounamu te rohe o Te Waipounamu atu i Te Tau Ihu o te Waka me te tai rāwhiti tae noa ki Hakaroa.

Kāre i taea te whakatipu kai ki konei, nā reira i tahuri ngā iwi o tēnei rohe ki te hopu me te kohi kai. Kāre i tino ora te tangata i konei, nā reira e 5 ōrau noa iho o te taupori i noho ki tēnei rohe.

Ngā moa me ngā kēkeno

He nui ngā wāhi patu moa kua tūhurahia mai i te pito raki o Waitaha ki Murihiku. He whakahirahira te patu kēkeno ki Ōtākou me Murihiku.

Murihiku

Nō te korenga ake o te moa, me te patua haerehia o ngā kēkeno, ka tahuri ngā iwi i Murihiku ki ētahi atu kai hou. Ko ngā kai whai hiranga ko te tuna, te mangā, te tī kōuka, te weka me te tītī. He mea hopu ēnei i ngā marama tika.

Ngā tipu

Ki te tai rāwhiti, ka whakawāteahia katoa te ngahere, hāunga anō ngā ngahere i Te Tai Poutini i noho urutapu. Ko ngā rau o te tī kōuka ka whakamahia hei whatu kākahu. He kai te hue, he tahā pupuri kai hoki, heoi kīhai tēnei i tipu ki tēnei rohe, nā reira ka whakamahia te rimurapa hei mahi pōhā, kia pai ai te huahua i ngā manu me ngā tuna ki tō rātou anō hinu.

Te Tai Poutini

He whenua uaua Te Tai Poutini ki te whai oranga. Tērā pea ko te kōiti anake i noho ki konei. Ko te tuna, te ūpokororo, te īnanga, te weka, te kākāpō, te kererū, te kākā me te tūī ngā tino kai o tēnei rohe. Ka whakatutungia ngā manu me ngā tuna ki roto pōhā. Ko ngā ika me ngā īnanga ka pāwharahia. Nā te pohepohe o ngā wai o tōna takutai, he uaua te hī ika. Ko ngā kai hua rākau ko te hua o te kahikatea me te rimu tae atu ki te uho o te mamaku.

Ngā rawa kōhatu

He nui ngā momo kōhatu ka kitea ki tēnei rohe, tae atu ki te karā, te silcrete, te porcellanite, te matā o Pahutāne, te ōnewa me te pakohe. Ko te kōhatu nui rawa ko te pounamu. Ko ngā taonga pounamu, pērā i te mere pounamu me te toki pou tangata ka noho hei tohu rangatira. Ka paraia ngā huarahi pounamu hei whakawhiti i te pounamu mai i Te Tai Poutini ki te tai rāwhiti o te moutere. Atu i reira, kua mararatia te pounamu ki te motu whānui.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Te ohanga onamata a rohe - Te Wāhi Pounamu – te hopu me te kohi kai', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-ohanga-onamata-a-rohe/page-4 (accessed 2 May 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 11 Mar 2010