He korero whakarapopoto
Ngā tuakiri Māori o mua
Nō te taenga mai o te Pākehā ki Aotearoa kātahi anō ka rangona te kupu Māori. Ko te karangatanga ingoa a te Māori mōna anō ko te tangata whenua.
Ko tā ngā Pākehā tōmua rawa ka karangatia te Māori he ‘Aborigine’, he ‘native’, he ‘New Zealander’ rānei. Nō te haurua tōmuri o te rautau 1900 ka whakamahia te kupu ’native’, hāunga anō ngā whakahē a te Māori.
Noho tāone
Nō te tekau tau 1950 ka tīmata te pūrere atu o Māori mai i ngā taiwhenua ki ngā tāone. Kātahi ka kitea anō i reira te whakaaro pōhēhē o te Pākehā ki a rātou, arā, he māngere, he ‘Hori’, he ‘boonga’, he poronika noa iho nei.
I ngā tekau tau o te 1960 me te 1970 ka puea mai ngā kēnge o te Mangaru me te Mangu Kaha, ā, i roto i te tekau tau ka hau mai te whakapono o Karipia, te ‘Rastafarianism’.
Nō te noho o te Māori ki ngā tāone nunui, ka kotahi mai ngā iwi. Ko tā rātou karangatanga ake mō rātou anō, he ‘cuzzies’, he ‘bros’.
Mautohe
Nō ngā tau o te 1960 ka whanake mai ngā rōpū mautohe, ā, nō muri tata ka rangona whānuitia ngā momo karangatanga o te kaimautohe Māori. Ko te hunga wāhine Māori e whakaihuwaka ana i te kaupapa, ā, ka hau anō te rongo mō te mana wāhine i roto i te ao Māori.
Te whakaara tikanga
Mai i waenganui o te ngahuru tau 1980 ka tipu anō ngā kaupapa mātauranga reo Māori pērā i te kōhanga reo me te kura kaupapa. Orua mai ka kitea te tūranga anō o te hunga kaumātua, kuia mai koroua mai.
Nō te tipu o te hunga Māori mahi moni, ka kīia rātou he ‘muppies’ (te ingoa Māori mō ‘yuppies’) rānei ko te hunga paraone whai moni rānei.
Ko te tikanga ake o te kūpapa ko ērā iwi i tautoko i te kāwanatanga i ngā pakanga whenua o te rautau 1800. Nō konā kua ara mai anō tērā kupu mō te hunga Māori e haukoti ana i ngā hiahia o te iwi Māori.
Ingoa hou
Ko ēnei ētahi kārangarangatanga ingoa mō ngā tumomo Māori katoa i te rautau 2000:
- born-again Māori – ko ērā Māori he taha Pākehā ō rātou, i whakawhirinaki kē ai rātou i ngā wā tāmia ana te Māori
- waka blondes, he kōtuku mā ranei – he kiritea
- Maussies – ngā Māori kei Ahiteriria
- takatāpui – he kupu tawhito e whakamahia ana mō te hunga takatāpui o ēnei rā.