Kōrero: Ngā tuakiri hōu

Whārangi 5. He kīanga hōu mō te ao hōu

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Māori kirihou

Nō ēnei rangi whakaaraara tikanga Māori nei kātahi rawa ka whai taha Māori ētahi tangata. Nō konei ka tipu te kīanga he Māori whānau hōu ‘born again Māori’, he Māori parakiti rānei ‘plastic Māori’, koia rānei ko te ‘waka blonde’ me te ‘kōtuku mā’.

Ao pāpāho

Nō te whanaketanga o ngā whakaata Māori, ngā reo irirangi me ngā kiriata Māori ka puea mai ngā whakaaturanga pērā i a Mauri (1978), Once were warriors (1994) me Whale rider (2002). Ko te huanga ake tērā o ngā kupu ‘Mollywood’, ‘Horiwood’ me ‘mana media’.

Māori ki tāwāhi

Ko ngā ‘Maussies’, ‘Mozzies’ rānei, ko ‘Ngāti Rānana’ hoki tērā ētahi ingoa kārangaranga mo ngā hapori Māori kei Ahieteriria me Rānana e noho ana.

Takatāpui

Nō te whanaketanga o ngā rōpū mana takatāpui o te ao, te pāhitanga o te Ture Takatāpui Hanganga Hou (1986) me te Ture Mana Tangata (1993) me te kowhiringa mai o Georgina Bayer hei mema paremata hinehua tuatahi o te ao, ka whakamāori haere te noho mai o te hunga takatāpui Māori.

Ko Native affairs

Ko tētahi hua o te whakaaranga tikanga Māori ko te mana tapa. I te tau 2006 ka whakaingoa a Whakaata Māori i tōna hōtaka take mohoa ko Native affairs, ā, ka tapaina ki te kupu ‘native’ hei whakaatua mana tapa ingoa. Ko tētahi atu kupu i hua ko te ‘indigenous’, hei paihere ki ērā atu (Iwi Tuatahi) puta noa i te ao.

Ko Cultural transvestites

Arā atu anō ngā karangatanga mō te Pākehā, pērā i te ‘colonialist’, te imperialist’ me tauiwi. Kua manaaki hoki te Māori i te āria o te iwi ruatanga mēnā ka kore e tukituki ki te mana o te Tiriti o Waitangi. Kua rangona hoki te kīanga o te ‘cultural transvestite’ mō ngā Pākehā whakaputa mōhio mō te ao Māori. Nō nā tata nei, kua whakamahia te kupu ‘tāwāhi’ mō te hunga manene kua haramai i ngā whenua pērā i Āhia.

Ngā tatauranga tāngata

Kei ngā tatauranga tāngata Māori e tohu ana hoki i te huringa o te tūranga Māori. Tae rawa ki te tau 1986, ka uia te Māori i ngā tatauranga ā-motu kia whakatau mēnā he Māori katoa, ‘he Māori hautoru’ rānei he aha atu hoki. mai i taua wā kua whakakorehia tērā. E ai ki te tatauranga o 2006 e 644,000 ngā uri whakaheke Māori, heoi e 565,000 i kīia ai he Māori rātou. O ēnei, e 42 ōrau i kī he Pākehā hoki rātou, e 7 ōrau he taha Moananui-a-Kiwa, ā 1.5 ōrau he taha Āhia, ka mutu e 2.3 ōrau ka kī he tangata Niu Tireni rātou.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rawiri Taonui, 'Ngā tuakiri hōu - He kīanga hōu mō te ao hōu', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-tuakiri-hou/page-5 (accessed 2 May 2024)

He kōrero nā Rawiri Taonui, i tāngia i te 5 May 2011, updated 1 Jun 2017