Ka piki te koremahi i te tekau tau atu i 1970 – mai i te 5,000 i te tau 1976 ki te 48,000 i te tau 1981. Ka pā kino te paheketanga ki ngā mahi hanga, ngā wheketere me ngā toa. Ko Ngāi Māori me ngā iwi o ngā moutere te nuinga o te hunga mahi i ēnei mahi. I te tau 1981, e 10.4 ōrau o te hunga mahi he Māori, engari e 31 ōrau o te hunga koremahi he Māori.
Hinganga nui
Ko ngā kaimahi Māori, te nuinga ki te whare patu mīti o Whakatū ki Heretaunga, tatū noa ki te katinga i te marama o Oketopa i te tau 1986. Ka whakamārama ake tētahi o ngā taraketi uniana ō mua o Whakatū, a Wayne Elgart: ‘Ka hīkoi haere au i te wāhi o te tīni runga rawa, kātahi ka titiro iho; kāthi tētahi mea rerekē ko te āhua o tētahi whare mahi kua kati, pēnei i a Whakatū. Ka tangi ririki au, mō ngā kaimahi, mō ngā whānau, mō te ahumahi patu mīti puta i tēnei whenua.’1
Ka kake te hunga koremahi kua rēhita mā te 146 ōrau mai i ngā tau 1984 ki 1990. Tae ake ki te tau 1992, e 26 ōrau o ngā kaimahi Māori te noho koremahi. Ka kore he mahi a te tangata, ka kore hoki tōna tū hei mema uniana. Ka heke te rahi o ngā mema uniana i te rāngai tūmataiti mā te e 40,000 i ngā tau 1982 ki te 1989; e 30,000 te hekenga o ngā kaimahi uniana i te rāngai tūmatanui i ngā tau atu i te 1985 ki te tau 1989.
Ka hoki ētahi o ngā kaimahi Māori ki ō rātou marae, ko ētahi i whakatū rōpū, ko ētahi ka kuhu ki te uniana o ngā kaimahi kāore he mahi. I te tau 1985, haurua o ngā mema o tēnei uniana o ngā kaimahi he Māori.
Ngā porotū mō te utunga whakamutu moata
He rite te tū o ngā porotū i te tekau tau atu i 1980, ko te nuinga hei ātete i te whakahekenga o ngā utu ki ngā kaimahi, hei rapu rānei i te utunga whakamutu moata mō ngā kaimahi kāore he mahi. I waenganui i te tau 1986 me te tau 1990, ka poroa te haurua (āwhiwhi e 15,000) o ngā tūranga mahi i ngā whare patu mīti. Ohorere te katinga, te whakapakupakutanga rānei o ngā whare patu mīti. He roa te wā e tohe ana, e porotū ana te Uniana o ngā Kaimahi Patu Mīti o Aotearoa me te Uniana o ngā Kaipatu Mīti o Tāmaki-makau-rau me te Uniana o ngā Kaipatu Mīti o Tomoana kia whiwhi ai ngā kaimahi patu mīti i whakakorengia ai ā rātou tūranga mahi, ki tētahi utunga whakamutu moata pai.
Te hāpai i ngā tika ki te whenua
I te tekau tau atu i 1970, nā runga i ngā whakatenatena a te perehitini o te uniana a Ben Matthews, ka kuhu ngā kaimahi o te whare patu mīti o Gear i Pito-one (Petone) ki ngā take whenua Māori. I te tau 1978, ka eke ngā kaimahi ki runga i te pahi o te uniana, ka haere ki te Whare Pāremata ki te whakahē i te mauherenga o ngā tāngata Māori e 17 i noho ki te papa haupāoro o Raglan i Whāingaroa. Ko te hiahia o te hunga mautohe nei kia whakahokia taua whenua ki a Tainui Awhiro. Whāia, nō te mauheretanga o ngā tāngata e 222 mō te noho mautohe ki runga o Takaparawhā (Bastion Point), ka puta ngā kaimahi i ngā whare patu mīti ki te hīkoi i ngā tiriti o Te Whanganui-a-Tara hei tautoko i ngā Māori o Ōrākei.
Me kī pēnei, ko ngā kaimahi Māori te pakihiwi kaha o te uniana i te whare patu mīti o Gear i Pito-one i Te Whanganui-a-Tara; Ko Ben Matthews te perehitini o te uniana. Whakahaerengia ai ngā hui a te uniana anō kei runga i te marae. Nō te tau 1981, i te kaupeka o te tau kei te kati ngā whare patu mīti, ka katia noatia e
