Kōrero: Ngā haumi a iwi

Whārangi 4. Ngā kaupapa rangatōpū

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā kaupapa whakangao a Ngāi Tahu

I ngā tau tōmua o te mano tau 2000, he iwi angitū a Ngāi Tahu ki ngā kaupapa ahumoni. Ko te mahi a Ngāi Tahu he whakawehe i tōna rūnanga me tōna ringa mahi moni, kia mārama ai tētahi ki te mahi a tētahi.

Ko Ngāi Tahu Holdings Corporation te ringa mahi moni o Te Rūnanga o Ngāi Tahu, ā, ka tauhokohoko me Ngāi Tahu Holdings Group (NTHG). E whakahaere ana ia i ōna whakaōrite, rawa, kaimoana, mahi tāpoi hoki. Ko te mahi nui o NTHG he whakahaere i ngā rawa o Ngāi Tahu. Tekau tau i muri o te whakataunga, i te tau 2008, ko tōna wāriu e $644 miriona. Ko ōna nama, ko te $118 miriona, ā, ko ngā moni ka riro i te tau ko te $31 miriona.

Te whakakopareihanatanga me te tikanga

He wero nui ki ngā iwi te whakapākehā i ngā tikanga Māori hei whakahaere i ngā kaupapa ahumoni. He āhuatanga rerekē te pū harakeke ki ngā tikanga rangatōpū o Pākehā mā. Ko te mahi he whakakotahi mai i ngā āhuatanga mahi moni.

I ngā tau tōmua o 2000, he kaha ngā iwi ki te whai i ngā mahi e pā ana ki ā rātou tikanga, me te whakatū i ngā hononga ki waenganui i tōna rohe me ētahi atu iwi. Ko te mahi a ngā iwi he tautoko i ngā umanga a ētahi hei whakapiki ake i te ohanga. He mahi whakaheke ki ngā reanga te haumi ki te Māori hei whakatū anō i ngā tūrangawaewae me te whakahau i te mana ā-iwi ki te rohe. He nui ngā mahi haumi a ngā iwi me ngā kaitiakitanga ki waenganui i ngā hapū me ngā iwi. Ko te aronga nui ko te whenua, ngā rawa me ngā kaupapa ā-rohe.

Te angitū pakihi Māori

Ngā āhuatanga i whai angitū ai te pakihi Māori:

  1. te paku o ngā nama me te ōritenga wāhangahanga
  2. te whakawehenga o ngā rūnanga me ngā rōpū mahi moni
  3. kia whai wāhi ki te whakawhānui i ngā rawa
  4. te kōrero tahi me ngā kaipupuri
  5. te arotahi ki ngā whāinga taupori, ā-iwi, taiao, pakihi hoki
  6. ngā kaupapa whakaheke mahi mā ngā uri ki ngā tūranga whakawhanake ōhanga Māori
  7. te mahi tahi me ētahi atu iwi Māori ki te whakawhanake i te ohanga Māori.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Edward Ellison, 'Ngā haumi a iwi - Ngā kaupapa rangatōpū', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-haumi-a-iwi/page-4 (accessed 6 May 2024)

He kōrero nā Edward Ellison, i tāngia i te 11 Mar 2010