Ngā momo waiata tawhito
He huhua ngā kōrero e pā ana ki ngā waiata me ngā haka, me te tikanga o tēnā, o tēnā. He maha anō ngā tūmomo waiata, pērā i te waiata aroha me te waiata whakautu. Kei te horopaki o te āhua o te waiata ka kitea tōna tino tikanga.
He nui ngā whakarite, ngā pohewa i roto i te waiata hei whakatauira i te wairua auaha o tōna titonga. Titoa ai te oriori mā te tamaiti, ā, titoa ai te waiata tangi ina mate tētahi rangatira.
Te mahi o te waiata
He nui ngā kaupapa o te waiata i roto i ngā tūmomo horopaki o te ahurea me te iwi Māori. Ka whakamahia te waiata hei kīnaki i te whaikōrero i runga i te marae, hei whakapuaki rānei i te mamae i te matenga o tētahi. Ka whakamahia anō te waiata hei ako i te tamaiti, hei whakatenatena i te iwi ki te hiki i tētahi wero i ngā wā o te pūhore me te hauhauaitū. Tāpiri atu ka hopukina ngā kōrero i roto i ngā waiata, arā, ngā tīpuna ngā mahi me ngā tohu whenua. Ko ētahi waiata ka whakamahara ki ētahi pakanga hei whakaea i ngā whakaaro a te kaitito me tōna iwi. Ka waiatatia anō te waiata hei tautoko i ngā take tīpuna, hei tautoko rānei i ngā take mohoa, take hītori hoki.
Ngā waiata i ēnei rā
E waiata tonutia ana ngā waiata mōteatea i ēnei rā ki waenganui i ngā iwi, ngā hapū, me ngā huihuinga whānau. Ahakoa he rerekē ngā kaupapa i titoa ai te waiata i ō te waiata o tuawhakarere, e ora tonu ana te waiata i ēnei rā. Ka urutau, ka whanake, ka tipu i roto i ngā kaupapa me ngā horopaki hou. E ai rā ki te mātanga ki a Tīmoti Kāretu, ‘Ka noho ka noho ko te haka tonu te kaikawe i ngā whakaaro, i ngā nawe me ngā pūmahara katoa a te iwi.’1 Ahakoa i kōrero ia mō te haka anake, engari ka taea tonutia te uta ki tēnā tūmomo waiata, ki tēnā tūmomo waiata Māori.
