Kōrero: Te kawa o te marae

Whārangi 4. Te kawa whānui

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Kei tēnā marae, kei tēnā marae tōna ake kawa me ōna ake tikanga. Ko te mea tika he inoi ki  ki te tangata whenua kia whakamārama mai he aha te mahi tika.

I mua i te pōwhiri

  • Me tae tōmua. Kaua e hīkoi i runga i te marae i te wā e haere ana te pōwhiri.
  • Me tau ngā kākahu, ā, me tino pērā mō ngā tangihanga.
  • Me whakamōhio i a koe ki ērā atu ope ko wai koe.
  • Give your koha (monetary gift) to the kaumātua with the envelope.
  • Tukuna tō koha ki te kaumātua e mau ana i te kōpaki.
  • Tiro mēnā kei te weto ngā waea pūkoro i te wā o te pōwhiri.

I te wā o te pōwhiri

  • Kaua e hīkoi pokanoa ki runga i te marae; me mātua karanga te tangata whenua ki a koe kia whakaeke.
  • Ko ngā wāhine ki mua, ko ngā tāne ki muri, engari ka whakaeke tahi ki runga ki te marae.
  • Kaua e kai, e inu rānei i te pōwhiri.
  • Kaua e whakawhiti i te kaikōrero i a ia e kōrero ana i runga i te marae ātea.
  • Kōrerotia te reo Māori, kaua te reo Pākehā mēnā kei te whaikōrero (māna i whakaae rā anō te hau kāinga).
  • Ko ngā tāne ka noho i te pae kōrero o ngā marae. Arā anō ngā marae ka whakanoho i ngā tāne me ngā wāhine ki te pae o te tangata whenua.
  • I te otinga o te pōwhiri kua rūrū, kua hongi. Kei ētahi he tika te kihi i te pāpāringa, ki ētahi me hongi rawa, tāne mai, wāhine mai.

Whai muri i te pōwhiri

  • Horoia ō ringaringa (ka kitea he wai).

I roto i te wharekai

  • Ka karangatia ana te manuhiri ki te kai, he tika anō kia tukua ngā kaumātua ki mua. Ka whakapāhōtia ko wai ka kuhu tuatahi.
  • Tatari kia karakia rā anō, kātahi ka kai.
  • Kaua e whakawhiti kai i runga ake i te māhunga o tētahi.
  • Kaua e noho i runga tēpu.

I roto i te wharenui

  • Tangohia ō hū.
  • Kimihia ngā wāhi tika hei hora i ō paraikete. Ko ētahi wāhanga o te wharenui ka wehea motuhake mō ētahi manuhiri, tangata whenua rānei.
  • Kaua e kai, e inu rānei i roto i te wharenui.
  • Kaua e peke i te tangata i roto i te wharenui.
  • Kaua e noho i runga i ngā urunga.
  • Mā te marae anō e hora ngā mēterēhi me ngā urunga, māu e hari ōu ake paraikete.

I tētahi tangihanga

  • Horoia ō ringa i muri i tō pānga atu ki te kirimate me te tūpāpaku.
  • Horoia ō ringa i te wehenga i te urupā.

Ngā kawa whānui o te marae

  • Kāore ētahi marae e whakaae kia tango whakaahua. Me whai whakaaetanga i te tuatahi.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Te kawa o te marae - Te kawa whānui', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-kawa-o-te-marae/page-4 (accessed 4 May 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 5 Sep 2013