Kōrero: Ngāti Porou

Whārangi 6. Te rau tau 1900

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

I te tīmatanga o te rau tau 1900 ki te mutunga o te Pakanga Tuarua (1945), tino kaha te tipu o te iwi o Ngāti Porou. Nō reira, tīmata ai te hekenga nui o te iwi ki ngā taone – nā te huri kē o ngā momo mahi ahuwhenua, nā te iti haere o te whenua, ā, nā te kaupapa hoki a te kāwanatanga ki te whakanekeneke iwi hei kaimahi mō ngā umanga nui i ngā tāone. I tua atu, he whai i te oranga nui me te mātauranga mō ā rātou whānau.

Te rohe ka rongo koe i te kōrero ‘Kei te aha’

He kaumātua a Koro Dewes nō Ngāti Porou. Ka tae ki tētahi hui ka tū ki te marae o Hinerupe i te tau 1995. Kua mutu ngā whaikōrero. E harirū ana te tangata whenua me te manuhiri. Ka tae mai tētahi tangata ki mua i a Koro ka pātai, ‘Kei te pēhea koe?’ Tere tonu te whakautu a Koro, ‘Eta, you’re in "Kei te aha" country now!’ Koinei tētahi o ngā rerenga kōrero rongonui rawa a Ngāti Porou.

Te rau tau 2000

Tatū ki te tau 2013, e 72,000 ngā uri o te iwi o Ngāti Porou. E kīia ana, ko te iwi nui tuarua a Ngāti Porou o ngā iwi katoa o te motu. Neke atu i te 25 paihēneti, kei roto i te rohe ake e noho ana, toro atu ki Tūranganui-a-Kiwa. Ko te nuinga kei ngā tāone o Tāmaki-makau-rau, Te Whanganui-a-Tara, me ētahi atu tāone o Aotearoa.

I roto i te rau tau 2000, kei te kaha a Ngāti Porou ki te torotoro atu ki ōna uri kei waho i te rohe. Kei te kaha anō ki te pupuri i te ahi kā o te wā kāinga me ngā tikanga hoki, kia tū pakari ai, kia tū māia ai, kia mau ai tōna mana mō ake tonu atu.

I whakatūria Te Rūnanga o Ngāti Porou (1987) hei reo mō te iwi me ōna hapū i roto i ngā tauwhāinga, i ngā tautohetohe ki te Karauna. Ko te taumata tirohanga ko te whakapakari i te oranga nui o te iwi, me ōna tikanga. Ko tōna tino whāinga, kei roto ēnei kupu ahurei:

Ko te whakapūmau i te mana motuhake o Ngāti Porou i roto i tōna mana atua, mana tangata, mana whenua.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Tamati Muturangi Reedy, 'Ngāti Porou - Te rau tau 1900', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/ngati-porou/page-6 (accessed 6 May 2024)

He kōrero nā Tamati Muturangi Reedy, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 Mar 2017