Ngā mahi o ia rā
Ka oho moata te Māori, i mua tonu i te tākiritanga o te ata. E rua ngā wā kai i te rā, ā, ka kai kei waho. Kia tata rā anō te pouri o te ahiahi, ka mutu ngā mahi. I tua atu i ngā ohu mahi kai, ko te taka me te tunu kai, ko te kohi me te tātā wahia ētahi mahi nui. Ko ētahi atu mahi tōroa he hanga, he tapitapi rānei i ngā whare, i ngā waka, i ngā kupenga, i ngā tāwhiti manu, i ngā whao, i ngā rākau, i ngā kākahu me etahi atu taonga.
Te noho huihui i te pō
I te ahiahi ka mutu ngā mahi o te rā, ā, ka karapinepine te iwi:
Pō noa ka harakoa te iwi ki te karahui i roto i te whare nui, ki reira pahupahu ai. He mea tahu ngā ahi i roto i ngā takuahi o te whare kia mahana, kia mārama hoki te kite atu.1
Te Hōtoke
Nā te roa me te makariri o ngā pō i te wā hōtoke kua hui katoa ki roto i te whare mō ētahi pūrākau, tākaro whare tapere hoki. Ka tahuna he ahi i ngā takuahi i te papa o ngā whare, me ngā pū rārā maire kia taea ai te kite.
Te Hākari
E ai ki te Pākehā tōmua, ki a J. S. Polack, ‘i ia hui, ahakoa te kaupapa, ka mutu i runga i te hākari.’2
He mea nui te hora hākari mā te manuhiri, o mea kāinga, o mea kāinga. Ko ngā take o tēnei mea te hākari he tohi, he tomo, he pākūhā, he tangihanga, he hahunga, he hohou rongo. Ka hākari anō te Māori i te hanga whare, i te tārai waka, i te hopu kai, i te hī ika me te whakatutū puehu. Ko ētahi hākari he paremata, he kaihaukai, arā he hākari ka mahora ki tētahi iwi mō tā rātou hora hākari i mua.
Ngā pourewa kai
Ko te nuinga o ngā hui ka tū i te wā o te ngahuru, i ngā rangi tōmua o te Takurua. Ko te whakatipu mana te aronga o te hākari, ā, ka whakataetae ngā hapū nō wai te hākari nui. E ai ki ngā Pākehā tōmua, ‘e rima tekau, e ono tekau putu rānei te teitei o ngā pourewa kai, kī ana i ngā rourou kai.’3
Ahakoa he kaupapa whai kawa, he kaupapa tōrangapū te nuinga o ngā huihuinga, ka hīkaka tonu te tangata ki te whakarere i ngā mahi, me te whai wā ki ētahi mahi hākoakoa. E ai ki a Polack, he wā whakanui ngā taunga mai a tētahi manuhiri mō ngā rā nunui, ki te Māori’.4 Ki tā te tumu kōrero, ki a Te Peehi (Elsdon Best):
Tuatahi ko te kaupapa tonu te mea nui, arā, he haerenga ki te hahu kōiwi, he hākari pākūhā rānei, he tohi rānei. Tuarua he kaupapa e huihui ai te hapū ki hapū kē, ki iwi kē, ā, i ētahi wā he kaupapa kaipakihi, tōrangapū te hui. I te wā e haere tonu ana te hui; e whakangahau mai ana te iwi tae atu ki ngā tamariki. He whakaharakoa, he whakangahau, he tākaro te mahi.5
Ngā mahi i te wā hākari
E ai ki ngā tuhinga hītori a Arthur Saunder Thomson, ko ētahi o ngā mahi hākoakoa ‘he kanikani, he waiata, he pahupahu, he whātōtō, he tauomaoma, he whiu tao, he tangi, he pikipiki, he kauhoe, he whakarewa manu aute, he tākaro tī, he whiu i te poi.’6
