Kōrero: Whakapapa

Mā roto i te whakapapa tātai mai ai te Māori i a ia i te orokohanga rā anō o te ao. I roto i te whakapapa whakaraupapahia ai ngā mea katoa o roto o te ao Māori.

He kōrero nā Rāwiri Taonui
Te āhua nui: Rākau whakapapa

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ko te whakapapa he kāwai whakaheke mai i ngā koromatua tae noa ki ngā rangi o mohoa nei. Mā te whakapapa tūhonotia ai ngā mea ora o te rangi, tae noa ki ngā pūtakenga mai o te ao nui mārama hoki.

He maha ngā tūmomo whakapapa. Ko te whakapapa tararere ka tātai i te whakahekenga mai i te tīpuna ki te uri. Ko te tātai hikohiko, te āhua hikohiko rānei he whakapapa poto e whakatakoto ana i ētahi tīpuna rongonui.

Orokohanga

He whakapapa tō tēnā iwi tō tēnā iwi mō te orokohanga mai o te ao. Ki tā Te Rangikāheke o Te Arawa ka tīmata mai ngā whakapapa i Te Pō ki Te Ao ki Te Kore.

Ngā kōrero o Te Moananui-a-Kiwa

He nui ngā whakapapa e ōrite ana ki ērā o Te Moananui-a-Kiwa. Puta noa i ngā moutere rāngona ai ngā ingoa i a Papa, i a Whiro i a Māui – inā rā ko Hiro tērā e karangatia ana ki Hawaii. He rite tahi anō ngā kōrero tuku iho, arā mō te hīnga ake o ngā motu me te takenga mai o te ahi.

Te whakahoki ake ki ngā whakapapa

Kei roto i ngā waiata te whakapapa e whakahuatia ana, tae noa ki ngā oriori mō te hunga tamariki. Mā te whakapapa paiheretia ai te tangata ki te whenua. Mā konei mārama ai te tangata ki ngā putanga rau o tēnei mea te whakapapa. Ka whakamahi hoki ngā tohunga i te rākau whakapapa i a rātou e kauwhau ana i ngā whakahekenga.

Nō te taenga mai o te pene ka tīmata te tuhi i te whakapapa ki te puka. I te tapu rawa o ēnei puka, ka tahuna, ka nehua rānei ngā puka i te matenga o te kaituhi.

Ko te whare

Ko te wharenui tonu he tauira o te whakapapa, ka mutu ko ngā tīpuna tawhito rawa ka whakanōhia ki te tihi o ngā wharenui ki ngā tekoteko. Whai muri iho ko ngā tīpuna o muri iho, ā, whakaheke iho ki ngā koromatua o muri mai. Ka whai hīranga ēnei whakapapa ki roto i ngā mahi a te iwi, ā, mā ēnei whakapapa paiheretia ai tētahi iwi ki tētahi.

Te Pākehā me te whakapapa

Ka noho pōhēhē ētahi pūkenga Pākehā ki ngā whakaraupapatanga whakapapa, ki te roa o te whakapapa me ngā tūmomo kaupapa e tātaitia ai te whakapapa.

Mā te whakapapa hoki whai take ai te Māori ki ōna kokoraho whenua ki roto i te Kōti Whenua Māori.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Whakapapa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/whakapapa (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 5 o Mei 2011, updated 1 o Hūrae 2015