Kahu
Kei ngā kōrero mō te haerenga o te tupuna wahine a Kahu ngā whakamārama he aha i toitū ai ngā iwi o Tainui me Waikato ki tōna rohe whenua. Tērā tētahi kuia ko Kahu (ko Kahukeke, ko Kahupeka rānei). I tana kaha pōuri i te matenga o tōna hoa rangatira a Uenga, ka haere ia i tana haere, ka tīmata mā ngā whenua whakauta i Kāwhia. Ka tae ia ki tētahi maunga, ka tapaina e ia ko Te Pirongia- o-te-Aroaro-o-Kahu (Pirongia). Ki konei, tapaina ai e ia tētahi manga ko Te Manga-Waero-o-te-Aroaro-o-Kahu. Ko tētahi atu tihi kei tua tata, ka tapaina e ia ko Te Kakepuku-o-Kahu (Kakepuku); haere tonu atu, ka taunahatia e ia tētahi atu tihi, ko Te Kāwa-o-Kahu. Nō muri mai ka heke ia ki Hauraki, ka tapaina tētahi maunga ki reira, ko Te Aroha-o-Kahu, hei maimai aroha ki tōna hoa rangatira.
Ka haere tonu a Kahu i tana haere ki te tonga, me te taunaha haere i ngā takiwā. Ka tapaina e ia tētahi pae maunga ko Te Whakamaru-o-Kahu, ko tētahi atu wāhi, ko Te Whakakākaho-o-Kahu, i te mea mahia ai e ia tētahi whare kākaho ki reira. Kātahi ka huri te kuia nei mā te taha uru o te moana o Taupō, ka tapaina ētahi pae maunga, ko Te Rangitoto-o-Kahu me Te Hurakia-o-Kahu. Ka tae ia ki tētahi tihi, kua pau ana kai; whakaingoatia ai taua tihi, ko Maunga-Pau-o-Kahu. Ka tae a Kahu ki tētahi maunga, ka pāngia ia e te mate; ka takina e ia ngā karakia whakaora i a ia anō; nō muri ka whakaingoatia e ia taua maunga ko Te Pureora-o-Kahu. Nāwai ā, ka tae te kuia nei ki Te Puke-o-Kahu, ka mate ki reira.
Tūheitia rāua ko Māhanga
He tūpuna whai mana a Tūheitia rāua ko Māhanga. He toa a Tūheitia, kīhai rawa tōna kāinga i ekengia e te hoariri. E whakanuia ana tēnei āhuatanga ki te pepeha,
Haere mai ki ahau
Ki Te Papa-o-Rotu
Ki te au tē rena,
Ki te urunga tē taka,
Ki te moenga tē whakaarahia.
Ahakoa iti taku iti
He rei kei roto.
I patua a Tūheitia i te moana, ka huri hei taniwha. Kei te awa o Waipā āna haerenga.
He nui ngā haere a tana tama a Māhanga, he nui hoki ana wāhine, ana tamariki. He nui anō hoki ana pakanga. Ko ia te tupuna o te iwi o Ngāti Māhanga. E whakanuia ana ngā mahi a Māhanga i te whakataukī nei,
Māhanga whakarere kai, whakarere waka, whakarere wahine.
E pā ana tēnei kōrero ki ngā haere a Māhanga ki te takitaki i ana mate.
Ōmaero rāua ko Te Kaharoa
He marae a Ōmaero me Te Kaharoa nō Ngāti Māhanga. Tū tata ana a Ōmaero ki Whatawhata, ko Te Kaharoa kei te riu o Aramiro, e tata ana ki Whāingaroa (Raglan). Ko ngā ingoa o ngā marae nei, ka hoki rawa ki te kōrero a Māhanga i te matenga o tana tama a Tonganui, arā,
Kia whakatupu te tangata i tana tamaiti rangatira hei takitaki i te mate o Tonga-nui! Whakamau! whakamau ki Manuaitu, ki Puke-rengarenga! Tuutuu kau nga puuruu kahikatea e tuu ki Oomaero! Oraora kau nga kaakaho o Te Kaharoa! 1