Ngā kaimahi uku
Ko tētahi whanaketanga nui ko te pueatanga o te hunga mahi taonga uku. Otiia he toi tawhito tēnei nō Te Moananui-a-Kiwa i ngaro i te iwi Māori i mua noa atu i te taenga mai ki Aotearoa.
Ko te tohungatoi Māori tuatahi kia raweke i tēnei momo toi ko Selwyn Wilson. I ako ia ki te mahi uku ki Rānana i te tau 1957. I te tau 1986 ka whakatū a Baye Ridell rāua ko Manos Nathan i te rōpū ā-motu o Ngā Kaihanga Uku. Ko ētahi kaihanga uku rongonui ko Colleen Waata-Urlich rātou ko Wī Taepa me Paerau Corneal. He nui ngā mātauranga hanga uku Māori kua tōia mai i ngā mātauranga a ngā Iniana o Amerika me ngā maruwehi a Waata-Urlich, arā, te mātauranga hanga o te iwi Lapita (i horapa i te puku o Te Moananui-a-Kiwa).
He kōrero mō te ekenga ki ngā taumata o te ao whānui
Toru tekau tau i muri i te whakaaturanga tuatahi o ngā toi hou a te Māori, ka puea ake ngā tauira toi o ngā whare wānanga. Ka tangata whenua ake te nuinga o ēnei momo mahi toi o tēnei reanga hunga takitahi ki ngā taiwhanga toi, kāpā ki roto i te wharenui. Kua eke ngā tohungatoi pērā i a Shane Cotton rātou ko Michael Parekōwhai, ko Lisa Reihana, ko Brett Graham, me Peter Robinson ki ngā taumata. Hei tino mīharotanga mō te whakaaro tō rātou rongonui i te ao, ā, e whakaarotia rātou ko ētahi o ngā tino tohungatoi o Aotearoa.
He momo nō te whānau
Inā te roa o te wā e whakapau kaha ana ētahi ki ngā mahi toi, ā, whakaheke iho ai ki ngā tamariki. Ko Fred Graham rāua ko tana tama a Brett tērā, ko Wi Taepa rāua ko tana tama a Ngātaiharuru tērā. E ai ki a Ngātaiharuru, ‘Toi tū te whakapapa’, arā hei whakamānawa i tōna matua.1
Te ngaru tuawhā
I ngā tau whakamutunga o te tekau tau 1980 me ngā tau tōmua o te tekau tau 1990 ka puea ake he reanga hou pērā i a Rangi Kipa rātou ko Gina Matchitt, ko Chris Bryant, ko Natalie Robinson, ko Maureen Lander, ko Lonnie Hutchinson, ko John Walsh, ko Tina Wirihana; me ngā kaitango whakaahua a Fiona Pardington, me Neil Pardington.
Ngā reanga tohungatoi e rima
Ko Herewini Murupaenga rātou ko Robyn Kahukiwa, ko Robin White ētahi o ngā tohungatoi i haere hei kanohi mō Aotearoa ki te Taiopenga Toi mō te Takiwā o Ahia me Te Moananui-a-Kiwa, i tū i te tau 1993. I ngā taiopenga o muri mai, e rima ngā reanga i whai kanohi atu, arā, ko Ralph Hōtere rātou ko Michael Parekōwhai, ko Brett Graham, ko Lisa Reihana me Reuben Paterson.
Ngā hononga taketake
I te taiopenga tuatahi i tū ki Piripane i te tau 1993, ka mea a Lisa Reihana, ‘he tino tata te ao o ngā tāngata taketake, ahakoa he tawhiti te noho a tētahi i tētahi’.2 I te tau 1995 ka tū te hui a Te Atinga (te rōpū Toi Whakaari o Te Waka Toi) ki Rotorua mō ngā tohungatoi taketake o te ao. I reira ka pūmau ngā hononga a te Māori me ngā Iniana o Kānata me Amerika. I whakaaturia hoki ngā toi hou a te Māori ki te taha o ngā toi o ngā iwi Inuit me ērā o te Tai Raki, ki te Taiwhanga Spirit Wrestler ki Vancouver i Kānata. I hua mai tēnei whakaaturanga i te tau 1995. I te tau 1996 ko te haerenga mai o ngā kaipeita me ngā kaimahi uku Iniana ki Aotearoa. Ko te ingoa o tēnei haerenga ko Shared Visions.