Kei te whakahouhia e mātou te whārangi reo Māori nei
Ngā hōia i Tauranga
I te Hānuere o 1864 ka tonoa e Kāwana Kerei ngā hokowhitu hōia ki Tauranga hei purukati i ngā toa me ngā pū o Ngāi Te Rangi me Ngāti Ranginui te āwhina i a Waikato. Nō te rongonga kua tae te hōia ki roto o Tauranga, hoki ai ngā toa o Tauranga ki te wawao i tō rātou rohe. Ko Rāwiri Tuaia Puhirake tētahi i hoki mai i Waikato. Nō te Āperira o 1864 e 250 ngā Māori kua hui atu ki Pukehinahina hei ātete atu i te Karauna.
Pukehinahina
I te 29 o Āperira i te tau 1864 ka kōkiri a Rūtene Tianara Duncan Cameron, ā, ka tākirikirihia ki te matākōkiri. Whai muri i te pakarutanga o ngā pekerangi i ngā matā, ka tomokia ngā pekerangi, ā, ka tukia ngā Māori e huna ana i ngā tuituinga maioro. Nā te tokomaha o ngā mate o ngā Pākehā, ā, ka tauī. Ka kōkiri anō rātou, koia anō, ka hinga anō rātou.
I te pō, ka manaakitia hoki ngā taotū o te hoariri e ngā mea o te pā pērā i a Hēni Te Kiri Karamū, tētahi taitamāhine o roto i te pā. I raro i te kahu o te pō puta atu ai ngā Māori i te pā. Nō te kōkiritanga o ngā Pākehā i te ata, ka kitea kua whakarērea te pā. E 35 ngā hōia i patua, e 75 i taotū.
Te Ranga
Ko ērā o ngā Māori i puta atu i Pukehinahina ka whakapūpū mai anō, ka tahuri ki te hanga anō i te pā o Te Ranga. I te wā e hangaia tonu ana te pā, ka whakaekea a Te Ranga e ngā Pākehā i te 21 o Hune i te tau 1864. I tumeke ngā Māori, nā te mea kāore anō kia takatū ki te whakahoki i te riri ki tētahi ope Peretānia, ā, he parekura te tukunga iho. 100 ngā Māori i mate, tae atu ki a Rāwiri Puhirake.
