Kōrero: Ngā auahatanga o Aotearoa

Mai anō i te tekau tau o 1970, kua kaha te puta a Aotearoa i ngā auahatanga o ngā kaituhi, kaihanga kiriata, kaiwhakairo, kaihoahoa auaha, kaiwaiata, arā atu. Nā tō rātou māia me te hōhonu o tā rātou titiro, kei te hau te rongo mō rātou ki te motu, ki te ao.

He kōrero nā Nancy Swarbrick
Te āhua nui: Natasha Purcell o te Rōpū Roera Kanikani Hītekiteki o Aotearoa

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He tirohanga whānui

Ka ahu mai ngā tikanga toi o Aotearoa i ngā whenua maha, arā, mai ngā tāngata whai o Ingarangi, ngā manene o Te Moananui-a-Kiwa, o Āhia, o Ūropi. Nā te noho motuhake o Aotearoa i ētahi atu motu, ka haere ngā tohunga toi o Aotearoa ki tāwāhi kē mahi ai. Heoi, i ēnei rā kua kaha te tipu o ngā mahi toi ki te wā kāinga.

Ngā toi whakairo

He maha ngā tāngata o Aotearoa ka hoko mahi toi, ka haere rānei ki ngā taiwhanga whakaatu me ngā whare taonga kia mātaki mahi toi. Ka taea ētahi pūtea āwhina mai i a Toi Whakaari, te kaunihera mō ngā mahi toi. Kei te nui ake te iwi Māori kei roto i ngā kaupapa toi.

Tauira

Kua pakari ngā mahi hoahoa mai i te tekau tau atu i 1980; i aua tau ko te titiro, he pai ake te mahi me ngā papanga mai Aotearoa. Ka aro ngā tūmomo kaihoahoa o Aotearoa e mahi ana i te hoahoa ahumahi, roto taiwhanga, ā-rorohiko, arā atu - ki ngā ia o tāwāhi, heoi, ka whai wāhi tonu ngā tauira me ngā rauemi o Aotearoa. Kitea ai ngā mahi a ngā tohunga kaihoahoa o Aotearoa ki ngā whakaaturanga nui ki tāwāhi.

Hoahoanga

Ka ahu mai ngā tikanga hoahoanga o Aotearoa i Ingarangi, i Amerika, i Ūropi, ka whakaritea ki tēnei whenua me te āhuarangi. Ka āta tirohia te tauira o te whare Māori me te hēte miraka.

Kiriata me te pāpāho

Kaha rawa atu te tipu o te ahumahi kiriata atu i te tekau tau o 1980. Ko ētahi o ngā kiriata rongonui ko The piano, ko Whale rider, ko The lord of the rings. I tua atu, he maha ake ngā pouaka whakaata me ngā reo irirangi. Ko Irirangi te motu (New Zealand on Air) kei te whai kia nui ake te kanohi Maori me ngā kanohi katoa o Aotearoa ki roto i ngā mahi pāpāho. Kua tū tētahi pouaka whakaata Māori.

Te tuhi me te whakaputa

He maha ngā ahurea me ngā kōrero a ngā iwi kua whai wāhi ki ngā tuhituhi o Aotearoa. Ko ngā rōpū, te New Zealand Society of Authors (PEN NZ) me te New Zealand Writers Guild ngā kanohi mō te hunga kaituhi.

Ngā pūoru o nāianei (popular) me ngā pūoru ōkawa (classical)

Mai anō i ngā tekau tau o 1920 o 1930, i te wā rongohia tuatahitia ai te jazz, te blues, te country, ka manakotia ngā pūoru o nāianei. He wā nui te tekau tau atu i 1980, i te putanga o ngā pūoru o ngā pēne i raro i te kamupene hanga kōpae pūoru a Flying Nun me ētahi atu. E whakatairanga ana te New Zealand Music Industry Commission i te hunga waiata puta noa i te motu, tae rawa ki ngā tāngata Māori me ngā tāngata o Te Moananui-a-Kiwa.

Whakaari, kanikani, kapa haka

Kei ngā pokapū matua ngā whare toi ngaio. Ko Toi Whakaari te kura whakaari, ko Playmarket te kai awhi i ngā kaituhi kia whakahiato, whakatairanga i ā rātou tuhituhinga whakaari. Nō te tau 1953 ka tū te Royal New Zealand Ballet Company, ā, kua tū hoki ētahi kamupene hōu. Ka whakaakongia te kanikani ki ētahi whare ako, ko tētahi kura nui ko te New Zealand School of Dance. He mea nui te kapa haka ki te tini, ki te mano. Ka whakataetae ngā kapa haka kia eke ki ngā whakataetae kapa haka ā-motu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Nancy Swarbrick, 'Ngā auahatanga o Aotearoa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-auahatanga-o-aotearoa (accessed 20 April 2024)

He kōrero nā Nancy Swarbrick, i tāngia i te 8 o Pēpuere 2005