Kei te raki te nuinga o te iwi
Neke atu i te haurua o te taupori kei te noho ki te raki o Te Ika-a-Māui. Neke atu i te kotahi miriona ngā tāngata e noho ana ki te rohe o Tāmaki. He nui ake te taupori o Tamaki tērā i te taupori o Te Wai Pounamu. Noho ai te e 90% o te iwi Māori ki Te Ika-a-Māui. Tata ki te haurua o te taupori o Tūranganui-a-Kiwa he Māori. Koinei te rohe Māori rawa o ngā rohe puta noa.
Noho ai te kotahi hauwhā o te taupori kei te tonga o Te Ika-a-Māui, ā, kotahi hauwhā e noho ana kei Te Wai Pounamu.
Te Wai Pounamu
Ko Waitaha te rohe nui rawa o Te Wai Pounamu; kō atu i te haurua o te taupori o Te Wai Pounamu e noho ana ki reira. Kei Te Tai Poutini te taupori iti rawa – e 30,000 anake.
Te tāone me te taiwhenua
E 75% o ngā tāngata ka noho ki ngā tāone e 10,000 neke atu rānei te rahi. Haurua o te taupori e noho ana ki ngā tāone nunui e whā, a Tāmaki-makau-rau, a Kirikiriroa, a Te Whanganui-a-Tara, a Ōtautahi (ko Ōtepoti te tāone nui rawa i te rau tau 1800, heoi, kua taka a ia ki raro i ngā tāone kei runga ake nei). Kotahi anake te tangata i roto i te tokowhitu kei te noho ki te tuawhenua.
Ko te nuinga o ngā tāngata e noho ana ki te tuawhenua me Te Wai Pounamu ehara i te manene kātahi anō ka tau ki Aotearoa. He Pākehā, he Māori te nuinga o ngā tāngata e noho ana ki tuawhenua, torutoru noa iho ngā Āhia me ngā iwi o Te Moananui-a-Kiwa. Kitea ai i te tau 2001, e 98% o ngā tāngata o Waimate i Te Wai Pounamu he Pākehā. I tua atu, i Murihiku, kotahi anake te tangata i roto i te 15 i whānau mai ki whenua kē.
He rerekē te rohe o Tāmaki ki ētahi atu rohe. He nui ake ngā tāngata o Āhia me Te Moananui-a-Kiwa, tāpiri atu ki te hunga i whānau ki tāwāhi – kotahi tangata i roto i te tokotoru.
Ka nekeneke te taupori
Ia rima tau, ka nuku te haurua o te taupori neke atu i te rima tau te pakeke, ki whare kē. Kaha ake te tipu o te taupori i te raki o Te Ika-a-Māui tērā i te tipu o te taupori o Te Wai Pounamu, nā te taetae o te hunga manene, me te kaha whānau mai o ngā tamariki ki te iwi Māori me ngā iwi mai Te Moananui-a-Kiwa. Ko Ōtautahi te tāone ka muia e ngā tāngata ka noho ki Te Wai Pounamu.